diff --git a/docs/404.html b/docs/404.html index a5d658a..fd4ae19 100644 --- a/docs/404.html +++ b/docs/404.html @@ -17,7 +17,7 @@

Ta strona nie istnieje / This page doesn't exist / Ĉi tiu retejo ne ekzistas

Home

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.20c5046c.js b/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.20c5046c.js new file mode 100644 index 0000000..6f3165d --- /dev/null +++ b/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.20c5046c.js @@ -0,0 +1 @@ +import{_ as o,o as a,c as i,f as e}from"./app.74e3ecb9.js";const k='{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery.","frontmatter":{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery."},"headers":[{"level":2,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142 i Wybory Czerwcowe","slug":"okragly-stol-i-wybory-czerwcowe"},{"level":3,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142","slug":"okragly-stol"},{"level":3,"title":"Wybory","slug":"wybory"},{"level":3,"title":"Nowe Rz\u0105dy","slug":"nowe-rzady"},{"level":3,"title":"Zgrzyty w Solidarno\u015Bci","slug":"zgrzyty-w-solidarnosci"},{"level":2,"title":"Przemiany polityczne i ustrojowe","slug":"przemiany-polityczne-i-ustrojowe"},{"level":3,"title":"Rozpad obozu solidarno\u015Bcoiwego","slug":"rozpad-obozu-solidarnoscoiwego"},{"level":3,"title":"Formacje postkomunistyczne","slug":"formacje-postkomunistyczne"},{"level":3,"title":"Wycofanie wojsk sowieckich","slug":"wycofanie-wojsk-sowieckich"},{"level":3,"title":"Konstytucja z 1997","slug":"konstytucja-z-1997"},{"level":3,"title":"Reforma administracyjna i samorz\u0105dowa","slug":"reforma-administracyjna-i-samorzadowa"},{"level":2,"title":"Transformacja gospodarcza i spo\u0142eczna","slug":"transformacja-gospodarcza-i-spoleczna"},{"level":3,"title":"Plan Balcerowicza","slug":"plan-balcerowicza"},{"level":3,"title":"Prywatyzacja","slug":"prywatyzacja"},{"level":3,"title":"Skutki reform","slug":"skutki-reform"},{"level":2,"title":"Polska w NATO i UE","slug":"polska-w-nato-i-ue"},{"level":3,"title":"Polska w NATO","slug":"polska-w-nato"},{"level":3,"title":"Polska w UE","slug":"polska-w-ue"},{"level":3,"title":"Polska w Schengen","slug":"polska-w-schengen"}],"relativePath":"pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md","lastUpdated":1709074174697}',r={},n=e('

Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita

Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142 i Wybory Czerwcowe

Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142

Komitet Obywatelski opracowywa\u0142 stanowisko "Solidarno\u015Bci" w 15 dziedzinach, kt\xF3re mia\u0142y by\u0107\xA0omawiane podczas obrad Okr\u0105g\u0142ego Sto\u0142u. W sk\u0142ad KC PZPR weszli komuni\u015Bci otwarci na reformy. Obrady rozpocz\u0119\u0142y si\u0119\xA06 lutego 1989. Brali w nich udzia\u0142:

Wcze\u015Bniej dosz\u0142o ju\u017C do pewnych nieoficjalnych porozumie\u0144 w Magdalence pod Warszaw\u0105, a finalnie, 5 kwietnia 1989, zawarto porozumienie:

Wybory

Pierwsze (prawie) wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce odby\u0142y si\u0119\xA04 i 18 czerwca 1989. Dwa terminy, bo w pierwszym dostawa\u0142 si\u0119 go\u015Bciu z ponad po\u0142ow\u0105 g\u0142os\xF3w z okr\u0119gu, gdy nie udawa\u0142o si\u0119 to nikomu, to wtedy wy\u0142aniano zwyci\u0119zce w drugiej turze. Kandydaci Solidarno\u015Bciowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zdobyli wszystkie wolne miejsca w sejmie i 99 na 100 miejsc w senacie.

Nowe Rz\u0105dy

Zgromadzenie Narodowe (po\u0142\u0105czony sejm i senat) mia\u0142o nast\u0119pnie za zadanie wybra\u0107 prezydenta, pocz\u0105tkowo rz\u0105dz\u0105cy proponowali Wojciecha Jaruzelskiego, ale po zimnym przyj\u0119ciu tej propozycji ze strony opozycji zmieniono kandydatur\u0119 na Kiszczaka. Ona r\xF3wnie\u017C by\u0142a nie do przyj\u0119cia dla Solidarno\u015Bciowc\xF3w. Na \u0142amach Gazety Wyborczej powsta\u0142a narracja "Wasz prezydent, nasz premier". 19 lipca 1989 cz\u0119\u015B\u0107 pos\u0142\xF3w opozycji odda\u0142a niewa\u017Cne g\u0142osy i Jaruzelski wygra\u0142 zaledwie jednym g\u0142osem, zosta\u0142 pierwszym i ostatnim prezydentem PRL.

Komuni\u015Bci nie chcieli dotrzyma\u0107 kompromisu i chcieli pocz\u0105tkowo forsowa\u0107 Czes\u0142awa Kiszczaka na urz\u0105d premiera. Wtedy przekonano Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne do koalicji z Solidarno\u015Bciowcami, na skutek czego PZPR zosta\u0142 mniejszo\u015Bci\u0105 w sejmie i Jaruzelski zosta\u0142 w ten spos\xF3b zmuszony powierzy\u0107 rz\u0105d opozycjoni\u015Bcie - Tadeuszowi Mazowieckiemu. 12 wrze\u015Bnia 1989 sejm zatwierdzi\u0142 sk\u0142ad nowego gabinetu.

Zgrzyty w Solidarno\u015Bci

Og\xF3lnie to nie wszyscy zgadzali si\u0119 na wsp\xF3\u0142prac\u0119 z komunistami, m. in. Andrzej Gwiazda, Kornel Morawiecki i Leszek Moczulski. Uznawali oni to zdrad\u0119 za idea\u0142\xF3w Sierpnia '80, przeciwstawiali si\u0119 tak\u017Ce braku rozlicze\u0144 ludzi z PZPR za zbrodnie systemu. Powsta\u0142y organizacje typu Kongres Opozycji Antyustrojowej, kt\xF3re domaga\u0142y si\u0119\xA0zupe\u0142nego odsuni\u0119cia komunist\xF3w od w\u0142adzy. Radyka\u0142owie uwa\u017Cali, \u017Ce wina za negatywne skutki spo\u0142eczne przemian gospodarczych spadnie na nowy rz\u0105d, co doprowadzi do rych\u0142ego powrotu socjalist\xF3w na sto\u0142ek.

Przemiany polityczne i ustrojowe

Rz\u0105d sk\u0142ada\u0142 si\u0119\xA0nie tylko z opozycjonist\xF3w, ale tak\u017Ce z wcze\u015Bniej rz\u0105dz\u0105cych komunist\xF3w. Np. swoje stanowisko jako szef Ministerstwa Spraw Wewn\u0119trznych zachowa\u0142 Czes\u0142aw Kiszczak. Jednym z cel\xF3w nowej ekipy by\u0142o przywr\xF3cenie systemu demokratycznego. Z bomby zniesiono cenzur\u0119, Urz\u0105d do spraw Wyzna\u0144 i przywr\xF3cono nauk\u0119 religii w szko\u0142ach. 29 grudnia 1989 dosz\u0142o do nowelizacji Konstytucji PRL:

Na prze\u0142omie '89/'90 zlikwidowano ZOMO ORMO, MO i SB. Milicja Obywatelska zosta\u0142a zast\u0105piona policj\u0105, ale funkcjonariusze pozostali ci sami. Do nowo powsta\u0142ego Urz\u0119du Ochrony Pa\u0144stwa przyj\u0119to 10 tysi\u0119cy by\u0142ych SB'k\xF3w. Zlikwidowano Wojskow\u0105 S\u0142u\u017Cb\u0119 Wewn\u0119trzn\u0105, ale w to chyba wyjebane

Rozpad obozu solidarno\u015Bcoiwego

No og\xF3lnie powsta\u0142o:

Wojciech Jaruzelski zgodzi\u0142 si\u0119 na ukr\xF3cenie swojej kadencji i w grudniu 1990 roku pierwszym prezydentem III Rzeczpospolitej zosta\u0142 Lech Wa\u0142\u0119sa.

Po wyborach w 1991 dosz\u0142o do rozdrobnienia politycznego charakterystycznego dla niedojrza\u0142ych demokracji, w sejmie by\u0142o a\u017C 29 partii. Taki stan rzeczy utrudnia\u0142 funkcjonowanie nowych gabinet\xF3w. W 1993 wprowadzono pr\xF3g wyborczy 5 i 8 procent odpowiednio dla partii i koalicji, co naprawi\u0142o problem.

Formacje postkomunistyczne

29 stycznia 1990 na XI Zje\u017Adzie PZPR partia dokona\u0142a samorozwi\u0105zania na wniosek Mieczys\u0142awa Rakowskiego. Powsta\u0142y z niej Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, kt\xF3rej przewodniczy\u0142 Aleksander Kwa\u015Bniewski. SdRP do ko\u0144ca XX wieku wchodzi\u0142a w sk\u0142ad koalicji SLD. W 1995 Kwa\u015Bniewski zosta\u0142 prezydentem, a w 2000 dosta\u0142 reelekcj\u0119.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe przekszta\u0142cono natomiast w PSL.

Wycofanie wojsk sowieckich

Po rozpadzie ZSRS dosz\u0142o do porozumienia mi\u0119dzy Lechem Wa\u0142\u0119s\u0105 a Borysem Jelcynem, na mocy kt\xF3rego rozpocz\u0119to proces wycofywania wojsk sowieckich. Akcja rozpocz\u0119\u0142a si\u0119 w kwietniu 1991, a ostatnie oddzia\u0142y opu\u015Bci\u0142y Polsk\u0119 17 wrze\u015Bnia 1993.

Konstytucja z 1997

Sejm II kadencji uchwali\u0142 ma\u0142\u0105 konstytucj\u0119 okre\u015Blaj\u0105c\u0105 og\xF3lne zasady ustroju pa\u0144stwa. 2 kwietnia 1997 Zgromadzenie Narodowe uchwali\u0142o Konstytucj\u0119 Rzeczpospolitej Polskiej. A Polacy przybili to w majowym referendum. G\u0142\xF3wne zasady to:

Reforma administracyjna i samorz\u0105dowa

W marcu 1990 uchwalono ustaw\u0119 o samorz\u0105dzie terytorialnym. I w pierwszych wyborach do samorz\u0105d\xF3w wygrali przedstawiciele lokalnych komitet\xF3w oraz Solidarno\u015Bci. W 1999 zlikwidowano podzia\u0142 Polski na 49 wojew\xF3dztw i wprowadzono nowy podzia\u0142 administracyjny na 16 wojew\xF3dztw.

Transformacja gospodarcza i spo\u0142eczna

Polska by\u0142a pod koniec lat 80-tych na skraju bankructwa. Sytuacja by\u0142a trudna, bo rz\u0105d Rakowskiego podj\u0105\u0142 decyzj\u0119 urynkowienia cen \u017Cywno\u015Bci, a jako \u017Ce te ceny zawsze by\u0142y ustalane odg\xF3rnie, a dziura bud\u017Cetowa by\u0142a \u0142atana przez dodruk pieni\u0119dzy, to dosz\u0142o do hiperinflacji. Do tego Polska by\u0142a zad\u0142u\u017Cona na grube miliardy pobrane za Gierka, a wierzyciele pukali ju\u017C do drzwi.

Plan Balcerowicza

Kolejnym wyzwaniem rz\u0105du by\u0142a wi\u0119c transformacja gospodarcza - przej\u015Bcie na gospodark\u0119 wolnorynkow\u0105. Polska nie mia\u0142a \u017Cadnego wzoru i trzeba by\u0142o robi\u0107 wszystko awangardowo. Wybrano Leszka Balcerowicza na Ministra Finans\xF3w, bo on si\u0119 nie penia\u0142. Jego zesp\xF3\u0142 opracowa\u0142 plan Balcerowicza, kt\xF3ry wszed\u0142 w \u017Cycie 1 stycznia 1990, polega\u0142 on na:

Polska dosta\u0142a troch\u0119 hajsu od Mi\u0119dzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku \u015Awiatowego, \u017Ceby wprowadzi\u0107 plan. Aby ograniczy\u0107 infalcj\u0119 wprowadzono:

Og\xF3lnie to by\u0142o chujowo, ale na pocz\u0105tku 1992 sytuacja gospodarcza si\u0119 ustabilizowa\u0142a.

Prywatyzacja

W lipcu 1990r. przyj\u0119to ustaw\u0119 o prywatyzacji przedsi\u0119biorstw pa\u0144stwowych. 6 z tych przedsi\u0119biorstw znalaz\u0142o si\u0119 na Gie\u0142dzie Papier\xF3w Warto\u015Bciowych w Warszawie, kt\xF3ra ruszy\u0142a 2 lipca 1991. W pe\u0142ni sprywatyzowano handel ju\u017C w roku 1990.

Skutki reform

Bezrobocie by\u0142o wynikiem likwidacji, restrukturyzacji i bankructwa pa\u0144stwowych przedsi\u0119biorstw. Upadek ZSRS za\u0142ama\u0142 eksport na rynki wschodnie. Zlikwidowano du\u017Co PGR-\xF3w, ludzie nie mieli perspektyw, a pomoc od pa\u0144stwa by\u0142a niewystarczaj\u0105ca.

By\u0142y protesty rolnik\xF3w ze wzgl\u0119du na brak dofinansowa\u0144.

Polska w NATO i UE

Polska w NATO

  1. W 1994 Polska przyst\u0105pi\u0142a do programu Partnerstwo dla Pokoju, czyli \u0107wicze\u0144 wojskowych 13 pa\u0144stw partnerskich na terenie Polski.
  2. 1995 - Przyj\u0119cie\xA0przez ni\u017Csz\u0105 izb\u0119 ameryka\u0144skiego Kongresu uchwa\u0142y przewiduj\u0105cej rozszerzenie NATO o m. in Polsk\u0119.
  3. W 1997 na szczycie NATO zaproszono Polsk\u0119 w celu rozm\xF3w w sprawie przyst\u0105pienia.
  4. W 1999 zaproszono Polsk\u0119, Czechy i W\u0119gry do cz\u0142onkostwa

12 marca 1999 akt przyst\u0105pienia Polski do NATO zosta\u0142 przekazany w\u0142adzom USA i od tego czasu Polska jest oficjalnie cz\u0142onkiem sojuszu. Wtedy rozpocz\u0119\u0142a si\u0119 transformacja wojsk polskich, \u017Ceby przystosowa\u0107 je do standard\xF3w NATO-skich.

Polska w UE

  1. W 1991 Polska podpisa\u0142a umow\u0119 stowarzyszeniow\u0105 z Europejsk\u0105 Wsp\xF3lnot\u0105 Gospodarcz\u0105.
  2. W 1994 z\u0142o\u017Cono wniosek o przyj\u0119cie Polski do Unii Europejskiej.
  3. 1998 - pocz\u0105tek negocjacji akcesyjnych, po kt\xF3rych nast\u0105pi\u0142 okres przystosowywania Polski do kryteri\xF3w obowi\u0105zuj\u0105cych w UE.
  4. 2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego i przeprowadzenie referendum 7-8 czerwca, gdzie 77% obywateli by\u0142o "za".
  5. 1 maja 2004 - Polska staje si\u0119 cz\u0142onkiem Unii Europejskiej

No Polska dosta\u0142a w pizd\u0119 miliard\xF3w euro z funduszy, kt\xF3re przyspieszy\u0142y rozw\xF3j infrastruktury drogowej i kolejowej. Rolnictwo zosta\u0142o obj\u0119te programem dop\u0142at bezpo\u015Brednich. Polskie firmy skorzysta\u0142y na swobodnym dost\u0119pie do europejskiego rynku i vice-versa. U\u0142atwiono tak\u017Ce emigracj\u0119 zarobkow\u0105, z czego skorzysta\u0142o blisko 2 mln Polak\xF3w w latach 2004-2010.

Polska w Schengen

21 grudnia 2007 roku Polska do\u0142\u0105czy\u0142a do uk\u0142adu z Schengen. Zniesiono posterunki i kontrole mi\u0119dzy pa\u0144stwami partnerskimi.

',56),s=[n];function z(t,w,l,c,p,y){return a(),i("div",null,s)}var u=o(r,[["render",z]]);export{k as __pageData,u as default}; diff --git a/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.fcbd6c91.lean.js b/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.20c5046c.lean.js similarity index 94% rename from docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.fcbd6c91.lean.js rename to docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.20c5046c.lean.js index 2ab5140..c837c81 100644 --- a/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.fcbd6c91.lean.js +++ b/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.20c5046c.lean.js @@ -1 +1 @@ -import{_ as o,o as a,c as i,f as e}from"./app.74e3ecb9.js";const k='{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery.","frontmatter":{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery."},"headers":[{"level":2,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142 i Wybory Czerwcowe","slug":"okragly-stol-i-wybory-czerwcowe"},{"level":3,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142","slug":"okragly-stol"},{"level":3,"title":"Wybory","slug":"wybory"},{"level":3,"title":"Nowe Rz\u0105dy","slug":"nowe-rzady"},{"level":3,"title":"Zgrzyty w Solidarno\u015Bci","slug":"zgrzyty-w-solidarnosci"},{"level":2,"title":"Przemiany polityczne i ustrojowe","slug":"przemiany-polityczne-i-ustrojowe"},{"level":3,"title":"Rozpad obozu solidarno\u015Bcoiwego","slug":"rozpad-obozu-solidarnoscoiwego"},{"level":3,"title":"Formacje postkomunistyczne","slug":"formacje-postkomunistyczne"},{"level":3,"title":"Wycofanie wojsk sowieckich","slug":"wycofanie-wojsk-sowieckich"},{"level":3,"title":"Konstytucja z 1997","slug":"konstytucja-z-1997"},{"level":3,"title":"Reforma administracyjna i samorz\u0105dowa","slug":"reforma-administracyjna-i-samorzadowa"},{"level":2,"title":"Transformacja gospodarcza i spo\u0142eczna","slug":"transformacja-gospodarcza-i-spoleczna"},{"level":3,"title":"Plan Balcerowicza","slug":"plan-balcerowicza"},{"level":3,"title":"Prywatyzacja","slug":"prywatyzacja"},{"level":3,"title":"Skutki reform","slug":"skutki-reform"},{"level":2,"title":"Polska w NATO i UE","slug":"polska-w-nato-i-ue"},{"level":3,"title":"Polska w NATO","slug":"polska-w-nato"},{"level":3,"title":"Polska w UE","slug":"polska-w-ue"},{"level":3,"title":"Polska w Schengen","slug":"polska-w-schengen"}],"relativePath":"pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md","lastUpdated":1709061876317}',r={},n=e('',53),s=[n];function z(w,l,t,c,p,y){return a(),i("div",null,s)}var u=o(r,[["render",z]]);export{k as __pageData,u as default}; +import{_ as o,o as a,c as i,f as e}from"./app.74e3ecb9.js";const k='{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery.","frontmatter":{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery."},"headers":[{"level":2,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142 i Wybory Czerwcowe","slug":"okragly-stol-i-wybory-czerwcowe"},{"level":3,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142","slug":"okragly-stol"},{"level":3,"title":"Wybory","slug":"wybory"},{"level":3,"title":"Nowe Rz\u0105dy","slug":"nowe-rzady"},{"level":3,"title":"Zgrzyty w Solidarno\u015Bci","slug":"zgrzyty-w-solidarnosci"},{"level":2,"title":"Przemiany polityczne i ustrojowe","slug":"przemiany-polityczne-i-ustrojowe"},{"level":3,"title":"Rozpad obozu solidarno\u015Bcoiwego","slug":"rozpad-obozu-solidarnoscoiwego"},{"level":3,"title":"Formacje postkomunistyczne","slug":"formacje-postkomunistyczne"},{"level":3,"title":"Wycofanie wojsk sowieckich","slug":"wycofanie-wojsk-sowieckich"},{"level":3,"title":"Konstytucja z 1997","slug":"konstytucja-z-1997"},{"level":3,"title":"Reforma administracyjna i samorz\u0105dowa","slug":"reforma-administracyjna-i-samorzadowa"},{"level":2,"title":"Transformacja gospodarcza i spo\u0142eczna","slug":"transformacja-gospodarcza-i-spoleczna"},{"level":3,"title":"Plan Balcerowicza","slug":"plan-balcerowicza"},{"level":3,"title":"Prywatyzacja","slug":"prywatyzacja"},{"level":3,"title":"Skutki reform","slug":"skutki-reform"},{"level":2,"title":"Polska w NATO i UE","slug":"polska-w-nato-i-ue"},{"level":3,"title":"Polska w NATO","slug":"polska-w-nato"},{"level":3,"title":"Polska w UE","slug":"polska-w-ue"},{"level":3,"title":"Polska w Schengen","slug":"polska-w-schengen"}],"relativePath":"pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md","lastUpdated":1709074174697}',r={},n=e('',56),s=[n];function z(t,w,l,c,p,y){return a(),i("div",null,s)}var u=o(r,[["render",z]]);export{k as __pageData,u as default}; diff --git a/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.fcbd6c91.js b/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.fcbd6c91.js deleted file mode 100644 index 7e2633f..0000000 --- a/docs/assets/pages_Polski_Szkola_Historia_6-dzial.md.fcbd6c91.js +++ /dev/null @@ -1 +0,0 @@ -import{_ as o,o as a,c as i,f as e}from"./app.74e3ecb9.js";const k='{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery.","frontmatter":{"title":"Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita","description":"Notatka dotycz\u0105ca VI rozdzia\u0142u podr\u0119cznika \\"Pozna\u0107 przesz\u0142o\u015B\u0107 4\\" wydawnictwa Nowej Ery."},"headers":[{"level":2,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142 i Wybory Czerwcowe","slug":"okragly-stol-i-wybory-czerwcowe"},{"level":3,"title":"Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142","slug":"okragly-stol"},{"level":3,"title":"Wybory","slug":"wybory"},{"level":3,"title":"Nowe Rz\u0105dy","slug":"nowe-rzady"},{"level":3,"title":"Zgrzyty w Solidarno\u015Bci","slug":"zgrzyty-w-solidarnosci"},{"level":2,"title":"Przemiany polityczne i ustrojowe","slug":"przemiany-polityczne-i-ustrojowe"},{"level":3,"title":"Rozpad obozu solidarno\u015Bcoiwego","slug":"rozpad-obozu-solidarnoscoiwego"},{"level":3,"title":"Formacje postkomunistyczne","slug":"formacje-postkomunistyczne"},{"level":3,"title":"Wycofanie wojsk sowieckich","slug":"wycofanie-wojsk-sowieckich"},{"level":3,"title":"Konstytucja z 1997","slug":"konstytucja-z-1997"},{"level":3,"title":"Reforma administracyjna i samorz\u0105dowa","slug":"reforma-administracyjna-i-samorzadowa"},{"level":2,"title":"Transformacja gospodarcza i spo\u0142eczna","slug":"transformacja-gospodarcza-i-spoleczna"},{"level":3,"title":"Plan Balcerowicza","slug":"plan-balcerowicza"},{"level":3,"title":"Prywatyzacja","slug":"prywatyzacja"},{"level":3,"title":"Skutki reform","slug":"skutki-reform"},{"level":2,"title":"Polska w NATO i UE","slug":"polska-w-nato-i-ue"},{"level":3,"title":"Polska w NATO","slug":"polska-w-nato"},{"level":3,"title":"Polska w UE","slug":"polska-w-ue"},{"level":3,"title":"Polska w Schengen","slug":"polska-w-schengen"}],"relativePath":"pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md","lastUpdated":1709061876317}',r={},n=e('

Dzia\u0142 VI - III Rzeczpospolita

Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142 i Wybory Czerwcowe

Okr\u0105g\u0142y st\xF3\u0142

Komitet Obywatelski opracowywa\u0142 stanowisko "Solidarno\u015Bci" w 15 dziedzinach, kt\xF3re mia\u0142y by\u0107\xA0omawiane podczas obrad Okr\u0105g\u0142ego Sto\u0142u. W sk\u0142ad KC PZPR weszli komuni\u015Bci otwarci na reformy. Obrady rozpocz\u0119\u0142y si\u0119\xA06 lutego 1989. Brali w nich udzia\u0142:

Wybory

Pierwsze (prawie) wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce odby\u0142y si\u0119\xA04 i 18 czerwca 1989. Dwa terminy, bo w pierwszym dostawa\u0142 si\u0119 go\u015Bciu z ponad po\u0142ow\u0105 g\u0142os\xF3w z okr\u0119gu, gdy nie udawa\u0142o si\u0119 to nikomu, to wtedy wy\u0142aniano zwyci\u0119zce w drugiej turze. Kandydaci Solidarno\u015Bciowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zdobyli wszystkie wolne miejsca w sejmie i 99 na 100 miejsc w senacie. Opozycjoni\u015Bci stworzyli nast\u0119pnie Obywatelski Klub Parlamentarny.

Nowe Rz\u0105dy

Zgromadzenie Narodowe (po\u0142\u0105czony sejm i senat) mia\u0142y nast\u0119pnie za zadanie wybra\u0107 prezydenta, pocz\u0105tkowo rz\u0105dz\u0105cy proponowali Wojciecha Jaruzelskiego, ale po zimnym przyj\u0119ciu tej propozycji ze strony opozycji zmieniono kandydatur\u0119 na Kiszczaka. Ona r\xF3wnie\u017C by\u0142a nie do przyj\u0119cia dla Solidarno\u015Bciowc\xF3w. Na \u0142amach Gazety Wyborczej powsta\u0142a narracja "Wasz prezydent, nasz premier. 19 lipca 1989 cz\u0119\u015B\u0107 pos\u0142\xF3w opozycji odda\u0142a niewa\u017Cne g\u0142osy i Jaruzelski wygra\u0142 zaledwie jednym g\u0142osem, zosta\u0142 pierwszym i ostatnim prezydentem PRL.

Komuni\u015Bci nie chcieli dotrzyma\u0107 kompromisu i chcieli pocz\u0105tkowo forsowa\u0107 Czes\u0142awa Kiszczaka na urz\u0105d premiera. Wtedy przekonano Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne do koalicji z Solidarno\u015Bciowcami, na skutek czego PZPR zosta\u0142 mniejszo\u015Bci\u0105 w sejmie i Jaruzelski zosta\u0142 w ten spos\xF3b zmuszony powierzy\u0107 rz\u0105d opozycjoni\u015Bcie - Tadeuszowi Mazowieckiemu. 12 wrze\u015Bnia 1989 sejm zatwierdzi\u0142 sk\u0142ad nowego gabinetu.

Zgrzyty w Solidarno\u015Bci

Og\xF3lnie to nie wszyscy zgadzali si\u0119 na wsp\xF3\u0142prac\u0119 z komunistami, m. in. Andrzej Gwiazda, Kornel Morawiecki i Leszek Moczulski. Uznawali oni to zdrad\u0119 za idea\u0142\xF3w Sierpnia '80, przeciwstawiali si\u0119 tak\u017Ce braku rozlicze\u0144 ludzi z PZPR za zbrodnie systemu. Powsta\u0142y organizacje typu Kongres Opozycji Antyustrojowej, kt\xF3re domaga\u0142y si\u0119\xA0zupe\u0142nego odsuni\u0119cia komunist\xF3w od w\u0142adzy. Radyka\u0142owie uwa\u017Cali, \u017Ce negatywne skutki spo\u0142eczne przemian gospodarczych spadn\u0105 na nowy rz\u0105d, co doprowadzi do rych\u0142ego powrotu socjalist\xF3w na sto\u0142ek.

Przemiany polityczne i ustrojowe

Rz\u0105d sk\u0142ada\u0142 si\u0119\xA0nie tylko z opozycjonist\xF3w, ale tak\u017Ce wcze\u015Bniej rz\u0105dz\u0105cych komunist\xF3w. Np. swoje stanowisko jako szef Ministerstwa Spraw Wewn\u0119trznych zachowa\u0142 Czes\u0142aw Kiszczak. Jednym z cel\xF3w nowej ekipy by\u0142o przywr\xF3cenie systemu demokratycznego. Z bomby zniesiono cenzur\u0119, Urz\u0105d do spraw Wyzna\u0144 i przywr\xF3cono nauk\u0119 religii w szko\u0142ach. 29 grudnia 1989 dosz\u0142o do nowelizacji Konstytucji PRL:

Na prze\u0142omie '89/'90 zlikwidowano ZOMO ORMO, MO i SB. Milicja Obywatelska zosta\u0142a zast\u0105piona policj\u0105, ale funkcjonariusze pozostali ci sami. Do nowo powsta\u0142ego Urz\u0119du Ochrony Pa\u0144stwa przyj\u0119to 10 tysi\u0119cy by\u0142ych SB'k\xF3w. Zlikwidowano Wojskow\u0105 S\u0142u\u017Cb\u0119 Wewn\u0119trzn\u0105, ale w to chyba wyjebane

Rozpad obozu solidarno\u015Bcoiwego

No og\xF3lnie powsta\u0142o:

Wojciech Jaruzelski zgodzi\u0142 si\u0119 na ukr\xF3cenie swojej kadencji i w grudniu 1990 roku pierwszym prezydentem III Rzeczpospolitej zosta\u0142 Lech Wa\u0142\u0119sa.

Po wyborach w 1991 dosz\u0142o do rozdrobnienia politycznego charakterystycznego dla niedojrza\u0142ych demokracji, w sejmie by\u0142o a\u017C 29 partii. Taki stan rzeczy utrudnia\u0142 funkcjonowanie nowych gabinet\xF3w. W 1993 wprowadzono pr\xF3g wyborczy 5 i 8 procent odpowiednio dla partii i koalicji, co naprawi\u0142o problem.

Formacje postkomunistyczne

29 stycznia 1990 na XI Zje\u017Adzie PZPR Mieczys\u0142aw Rakowski rozwi\u0105za\u0142 parti\u0119. Powsta\u0142y z niej Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, kt\xF3rej przewodniczy\u0142 Aleksander Kwa\u015Bniewski. SdRP do ko\u0144ca XX wieku wchodzi\u0142a w sk\u0142ad koalicji SLD. W 1995 Kwa\u015Bniewski zosta\u0142 prezydentem, a w 2000 dosta\u0142 reelekcj\u0119.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe przekszta\u0142cono natomiast w PSL.

Wycofanie wojsk sowieckich

Po rozpadzie ZSRS dosz\u0142o do porozumienia mi\u0119dzy Lechem Wa\u0142\u0119s\u0105 a Borysem Jelcynem, na mocy kt\xF3rego rozpocz\u0119to proces wycofywania wojsk sowieckich. Akcja rozpocz\u0119\u0142a si\u0119 w kwietniu 1991, a ostatnie oddzia\u0142y opu\u015Bci\u0142y Polsk\u0119 17 wrze\u015Bnia 1993.

Konstytucja z 1997

Sejm II kadencji uchwali\u0142 ma\u0142\u0105 konstytucj\u0119 okre\u015Blaj\u0105c\u0105 og\xF3lne zasady ustroju pa\u0144stwa. 2 kwietnia 1997 Zgromadzenie Narodowe uchwali\u0142o Konstytucj\u0119 Rzeczpospolitej Polskiej. A Polacy przybili to w majowym referendum. G\u0142\xF3wne zasady to:

Reforma administracyjna i samorz\u0105dowa

W marcu 1990 uchwalono ustaw\u0119 o samorz\u0105dzie terytorialnym. I w wyborach do samorz\u0105d\xF3w wygrali przedstawiciele lokalnych komitet\xF3w oraz Solidarno\u015Bci. W 1999 zlikwidowano podzia\u0142 Polski na 49 wojew\xF3dztw i wprowadzono nowy podzia\u0142 administracyjny na 16 wojew\xF3dztw.

Transformacja gospodarcza i spo\u0142eczna

Polska by\u0142a pod koniec lat 80-tych na skraju bankructwa. Sytuacja by\u0142a trudna, bo rz\u0105d Rakowskiego podj\u0105\u0142 decyzj\u0119 urynkowienia cen \u017Cywno\u015Bci, a jako \u017Ce te ceny zawsze by\u0142y ustalane odg\xF3rnie, a dziura bud\u017Cetowa by\u0142a \u0142atana przez dodruk pieni\u0119dzy, to dosz\u0142o do hiperinflacji. Do tego Polska by\u0142a zad\u0142u\u017Cona na grube miliardy pobrane za Gierka, a wierzyciele pukali ju\u017C do drzwi.

Plan Balcerowicza

Kolejnym wyzwaniem rz\u0105du by\u0142a wi\u0119c transformacja gospodarcza - przej\u015Bcie na gospodark\u0119 wolnorynkow\u0105. Polska nie mia\u0142a \u017Cadnego wzoru i trzeba by\u0142o robi\u0107 wszystko awangardowo. Wybrano Leszka Balcerowicza na Ministra Finans\xF3w, bo on si\u0119 nie penia\u0142. Jego zesp\xF3\u0142 opracowa\u0142 plan Balcerowicza, kt\xF3ry wszed\u0142 w \u017Cycie 1 stycznia 1990, polega\u0142 on na:

Polska dosta\u0142a troch\u0119 hajsu od Mi\u0119dzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku \u015Awiatowego, \u017Ceby wprowadzi\u0107 plan. Aby ograniczy\u0107 infalcj\u0119 wprowadzono:

Prywatyzacja

W lipcu 1990r. przyj\u0119to ustaw\u0119 o prywatyzacji przedsi\u0119biorstw pa\u0144stwowych. 6 z tych przedsi\u0119biorstw znalaz\u0142o si\u0119 na Gie\u0142dzie Papier\xF3w Warto\u015Bciowych w Warszawie. (2 lipca 1991). W pe\u0142ni sprywatyzowano handel ju\u017C w roku 1990.

Skutki reform

Bezrobocie by\u0142o wynikiem likwidacji, restrukturyzacji i bankructwa pa\u0144stwowych przedsi\u0119biorstw. Upadek ZSRS za\u0142ama\u0142 eksport na rynki wschodnie. Zlikwidowano du\u017Co PGR-\xF3w, ludzie nie mieli perspektyw, a pomoc od pa\u0144stwa by\u0142a niewystarczaj\u0105ca.

By\u0142y protesty rolnik\xF3w ze wzgl\u0119du na brak dofinansowa\u0144.

Polska w NATO i UE

Polska w NATO

  1. W 1994 Polska przyst\u0105pi\u0142a do programu Partnerstwo dla Pokoju, czyli \u0107wicze\u0144 wojskowych 13 pa\u0144stw partnerskich na terenie Polski.
  2. 1995 - Przyj\u0119cie\xA0przez ni\u017Csz\u0105 izb\u0119 ameryka\u0144skiego Kongresu uchwa\u0142y przewiduj\u0105cej rozszerzenie NATO o m. in Polsk\u0119.
  3. W 1997 na szczycie NATO zaproszono Polsk\u0119 w celu rozm\xF3w w sprawie przyst\u0105pienia.
  4. W 1999 zaproszono Polsk\u0119, Czechy i W\u0119gry do cz\u0142onkostwa

12 marca 1999 akt przyst\u0105pienia Polski do NATO zosta\u0142 przekazany w\u0142adzom USA i od tego czasu Polska jest oficjalnie cz\u0142onkiem sojuszu. Wtedy rozpocz\u0119\u0142a si\u0119 transformacja wojsk polskich, \u017Ceby przystosowa\u0107 je do standard\xF3w NATO-skich.

Polska w UE

  1. W 1991 Polska podpisa\u0142a umow\u0119 stowarzyszeniow\u0105 z Europejsk\u0105 Wsp\xF3lnot\u0105 Gospodarcz\u0105.
  2. W 1994 z\u0142o\u017Cono wniosek o przyj\u0119cie Polski do Unii Europejskiej.
  3. 1998 - pocz\u0105tek negocjacji akcesyjnych, po kt\xF3rych nast\u0105pi\u0142 okres przystosowywania Polski do kryteri\xF3w obowi\u0105zuj\u0105cych w UE.
  4. 2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego i przeprowadzenie referendum 7-8 czerwca, gdzie 77% obywateli by\u0142o "za".
  5. 1 maja 2004 - Polska staje si\u0119 cz\u0142onkiem Unii Europejskiej

No Polska dosta\u0142a w pizd\u0119 miliard\xF3w euro z funduszy, kt\xF3re przyspieszy\u0142y rozw\xF3j infrastruktury drogowej i kolejowej. Rolnictwo zosta\u0142o obj\u0119te programem dop\u0142at bezpo\u015Brednich. Polskie firmy skorzysta\u0142y na swobodnym dost\u0119pie do europejskiego rynku i vice-versa. U\u0142atwiono tak\u017Ce emigracj\u0119 zarobkow\u0105, z czego skorzysta\u0142o blisko 2 mln Polak\xF3w w latach 2004-2010.

Polska w Schengen

21 grudnia 2007 roku Polska do\u0142\u0105czy\u0142a do uk\u0142adu z Schengen. Zniesiono posterunki i kontrole mi\u0119dzy pa\u0144stwami partnerskimi.

',53),s=[n];function z(w,l,t,c,p,y){return a(),i("div",null,s)}var u=o(r,[["render",z]]);export{k as __pageData,u as default}; diff --git a/docs/index.html b/docs/index.html index aeed6a6..264a877 100644 --- a/docs/index.html +++ b/docs/index.html @@ -17,7 +17,7 @@
Welcome
Witam
Bonvenon

Jan Michalak – a front-end developer and Esperantist

Contact me:

Me on:

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Esperanto/Teknologio/create-esperanto-layout-windows.html b/docs/pages/Esperanto/Teknologio/create-esperanto-layout-windows.html index 6c815cf..aabeef8 100644 --- a/docs/pages/Esperanto/Teknologio/create-esperanto-layout-windows.html +++ b/docs/pages/Esperanto/Teknologio/create-esperanto-layout-windows.html @@ -17,7 +17,7 @@

Kiel krei Esperantan klavararanĝon ĉe Vindozo

En ĉi tiu instruilo mi montros al vi kiel krei Esperantan klavararanĝon, per kiu oni povas skribi ĉapelliterojn premante klavon AltGr.

Kiel krei la klavararanĝon

Unue, vi devas elŝuti programon, kiu ebligas krei proprajn klavararanĝojn. Vi elŝutos la programon el la oficiala retejo de Microsoft. Do ne zorgu, ĝi ne enhavas komputilan viruson.

Elŝutoligilo

Poste malfermu la instalitan dosieron kaj se vi volas, ŝanĝu dosierujon, en kiun vi volas eltiri instalilon. Poste alklaku butonon Extract.

alt text

Navigu al la dosierujo kaj malfermu dosieron nomatan setup.

Alklaku Next. Elektu I Agree por akcepti la interkonsento pri uzado. Poste daŭre alklakadu la butonon next. Je la fino, alklaku la butonon Close.

alt text

Entajpu msklc en la serĉbreton de Vindozo kaj malfermu la programon Microsoft Keyboard Layout Creator 1.4.

Kiam la programo lanĉos, alklaku la opcion File kaj elektu Load Existing Keyboard...

alt text

Tie vi elektu pretan klavararanĝon, mi elektis la usonanan internacian sed vi povas alian.

La klavaro iĝu plena. Nun vi redaktos minusklojn, elektu staton Alt+Ctrl (AltGr) kaj alklaku la klavojn por ŝanĝi ilian signon. Kiam vi ŝanĝas la signojn, memoru alklaki butonon All... kaj elekti la suban elektobutonon caps = shift, por ke CapsLock estu same traktata kiel Shift.

alt textalt text

Faru same por aliaj klavoj, la rezulto tiel aspektu:

alt text

Por redakti majusklojn, elektu staton Shift kaj denove alklaku la klavojn por ŝanĝi ilian signon. Ĉi-foje ne alklau la butonon All... La rezulto tiel aspektu:

alt text

Nun alklaku opcion Project kaj elektu Properties... por ŝanĝi la nomon, la priskribon, la kopirajton kaj aliajn ecojn de la klavararanĝo.

alt text

Se vi volas kontroli, ĉu la klavararanĝo funkcias ĝuste, alklaku opcion Project kaj elektu Test Keyboard Layout...

Se ĉio bonas, denove alklaku opcion Project kaj elektu Build DLL and Setup Package...

Aperos fenestroj, sur la unua alklaku butonon Ne kaj Jes sur la dua, aperos dosierujo kun programo setup, malfermu ĝin.

alt text

Se vi tion vidas, vi povas fermi ĉiujn fenestrojn kaj restartigi vian komputilon.

Gratulon! Nun vi povas ŝanĝi klavararanĝojn uzante fulmoklavon Win + Spacostango.

Kiel forigi la klavararanĝon

Se vi volas forigi la klavararanĝon, renavigu al la dosierujo kun la programo setup kaj malfermu ĝin. Alklaku butonon Finish kaj akceptu atingokontrolon. Kiu aperos sur taskopleto, kiel sur la bildo:

alt text

Se vi tion vidas, vi sukcese forigis la klavararanĝon. Vi povas fermi ĉiujn fenestrojn.

alt text

Problemoj

Se vi havis iujn ajn problemojn, sendu mesaĝon al mi per diskordo: janomiĥalako#9984, aŭ per retpoŝto: janmichalak@int.pl

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/sole-en-lvivo.html b/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/sole-en-lvivo.html index 008147e..c66d561 100644 --- a/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/sole-en-lvivo.html +++ b/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/sole-en-lvivo.html @@ -41,7 +41,7 @@ Se mi ĝin forlasus, kien mi iru? De tio Dio protektu! - + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/teda-tempo-por-legiano.html b/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/teda-tempo-por-legiano.html index be3e4c4..0f9364e 100644 --- a/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/teda-tempo-por-legiano.html +++ b/docs/pages/Esperanto/Tradukoj/teda-tempo-por-legiano.html @@ -56,7 +56,7 @@ Aŭ ne manĝis ĝenerale, Ĉar aspektas li tre pale, un', du, un', du, tri! - + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Fizyka/1-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Fizyka/1-dzial.html index eb19337..37afb20 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Fizyka/1-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Fizyka/1-dzial.html @@ -17,7 +17,7 @@

Dział I - Przyczyny i opis ruchu prostoliniowego

Zasady dynamiki

  1. Jeśli siła wypadkowa działająca na ciało jest równa zeru, to ciało pozostanie w dotychczasowym stanie: ciało spoczywające nadal będzie spoczywać, ciało poruszające się będzie kontynuować swój ruch bez zmiany wartości, kierunku i zwrotu prędkości.
  2. Jeśli siła wypadkowa działająca na ciało jest stała, to porusza się ono ruchem jednostajnie zmiennym. Jego przyspieszenie jest wprost proporcjonalne do siły wypadkowej i odwrotnie proporcjonalne do masy ciała. Kierunek i zwrot wektora przyspieszenia są zgodne z kierunkiem i zwrotem wektora siły.
  3. Siły zawsze działają parami. Siły wzajemnego oddziaływania ciał mają tę samą wartość, ten sam kierunek, ale przeciwne zwroty i różne punkty przyłożenia.

Wzory

Niepewność pomiarowa - wzór: Δx = (xₘᵢₙ - xₘₐₓ) / 2

Wynik pomiarów wraz z niepewnością zapisujemy: x ± Δx

Wyznaczanie siły wypadkowej:

  • Jak wektory mają taki sam kierunek i zwrot, to się je dodaje, o:

alt text

Fw = F1 + F2

  • Jak wektory mają taki sam kierunek ale przeciwne zwroty, to się je odejmuje:

alt text

Fw = F1 - F2

  • Jak wektory mają taki inne kierunki, to się robi trapez albo trójkąt taki, ale ja wolę trójkąt i tylko go pokażę:

alt text

I pitagorasem obliczamy siłę wypadkową: Fw2 = F12 + F22

alt text

AB to wektor przemieszczenia, a S to droga.

Średnią prędkość wyliczamy, dzieląc całkowitą drogę przez całkowity czas. Vśr = sc ÷ tc

Wzory na przyspieszenie:

a = F/m

m - masa ciała F - siła wypadkowa

a = Δv / t = (vk - vp) / t

Δv - zmiana prędkości t - czas, w którym nastąpiła zmiana prędkości.

Wzór na drogę:

s = t / 2 * (vp + vk)

Wykresy

No tutaj sekcja dla tych co nie wiedzą jak sie robi wykresy. Tu np. wykres zależności drogi do czasu, inaczej s(t), dla v = 2m/s.

alt text

Jak nie ogarniasz dalej to se zobacz stronę 40 i se czytaj z podręcznika nwm.

Tak się stosuje wzór na drogę używając wykresu:

alt text

Rzeczy na pamięc do wyuczenia

Wielokrotności i podwielokrotności tworzy się przy pomocy przedrostków np:

  • kilo + metr = kilometr (1000 metrów)
  • centy + metr = centrymetr (1/100 metra)

Siła oporów ruchu:

  • tarcie:
    • statyczne,
    • kinetyczne:
      • toczne,
      • ślizgowe.
  • opór ośrodka (np. powietrza, wody).

Czynniki wpływające na siłę tarcia to:

  • siły nacisku działajace między jednym ciałem a drugim;
  • rodzaj powierzchni.

Układy odniesienia:

  • inercjalny - układ, w którym działają tylko siły rzeczywiste, będące skutkiem oddziaływania ciał (jak obserwujesz autobus odjeżdżający);
  • nieinercjalny - układ, w którym oprócz nich działają także siły bezwładności (jak autobus rusza to cię siła bezwładności w fotel wciska).
- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Geografia/6-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Geografia/6-dzial.html index ea780ad..8ad0a07 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Geografia/6-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Geografia/6-dzial.html @@ -17,7 +17,7 @@

Dział VI - Litosfera. Procesy zewnętrzne

Wietrzenie. Procesy krasowe

Wietrzenie to proces niszczenia skał pod wpływem energii słonecznej, zmiennej temperatury powietrza oraz działalności wody i organizmów. Wyróżniamy trzy główne typy wietrzenia:

  • wietrzenie fizyczne - kruszenie skał. Przykłady:
    • wietrzenie mrozowe - woda wypełnia szczeliny, zamarza i rozsadza skały.
    • wietrzenie termiczne - w dzień tempertatura jest bardzo wysoka (nagrzane skały zwiększają swoją objętość), w nocy natomiast niska (skały się kurczą). Z powodu zmian objętości skał, zmniejsza się ich spoistość, zaczynają pękać i odpadają od nich małe - nazywa się to łuszczeniem skał.
  • wietrzenie chemiczne - rozpuszczanie skał. Np. woda "topi" skały wapienne - proces ten nazywamy krasowieniem, podczas którego powstają formy krasowe.
  • wietrzenie biologiczne - wietrzenie spowodowane ingerencją zwierząt i roślin. Np. zwierzęta biegające po skale kruszą ją albo korzenie roślin powiększają szczeliny.

W wyniku wietrzenia powstają zwietrzeliny (takie kamyczki albo inny piasek).

Jeszcze tak na marginesie, to istnieją dwa rodzaje form krasowych:

  • powierzchniowe formy krasowe

alt text P O T Ę Ż N Y lejek krasowy - jeden z form krasowych powierzchniowych

  • podziemne formy krasowe

alt text Trzy przykładowe podziemne formy krasowe

Rzeźbotwórcza działalność rzek

Rzeźbiotwórcza działalność rzeki to oddziaływanie wody w rzece na podłoże, po którym płynie. Różne procesy zachodzą na różnych odcinkach rzeki, a wyróżniamy ich 3:

  • górny odcinek rzeki. Źródło najczęściej znajduje się w górach, z tego powodu płynie ona początkowo z dużą prędkością. Na tym odcinku zachodzi erozja (żłobienie podłoża), w wyniku którego dochodzi do formowania doliny V-kształtnej. Materiał skalny jest transportowany przez rzekę, rozdrabniany i szlifowany (tak powstają otoczaki).

alt text Dolina v-kształtna - strome zbocza, wąskie dno

  • środkowy odcinek rzeki. Zmniejsza się prędkość, przez co maleje erozja wgłębna. Natomiast dominuje erozja boczna - podcinanie brzegów rzeki. Nurt wody przemieszcza się z jednego brzegu na drugi i je podmywa. W wyniku erozji bocznej część materiału skalnego osadza się w miejscach, gdzie woda płynie najwolniej, powstają zakola rzeczne (meandry), a po przerwaniu maender, starorzecza.

alt text Przebieg erozji bocznej

  • dolny odcinek rzeki. Woda płynie tu najwolniej, przez co tutaj najwięcej osadza się materiał skalny (akumulacja). Najwięcej osadza się przy ujściu. Są dwa typy ujść:

    • ujście deltowe - powstaje, gdy morze jest płytkie i spokojne.

alt text Delta Nilu

    • ujście lejkowate - powstaje, gdzie występują znaczne przypływy a morze jest głębokie.

alt text Ujście lejkowate La Planta

Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów

Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów polega na tym samym co działalność rzek - niszczeniu podłoża, transporcie i osadzaniu materiału skalnego.

Działalność lodowców górskich

Ze zgromadzonego w górach śniegu powstaje pole firnowe. W wyniku żłobienia powstaje pod nim kocioł lodowcowy. Jak jest za dużo śniegu to jedzie on w dół tworząc jęzor lodowcowy. Przenoszony materiał skalny formuje moreny.

alt text Lodowiec i te moreny

Na skutek działalności lodowców górskich powstają:

  • Barańce (mutony)

alt text

  • Doliny U-kształtne (w wyniku przekształcenia doliny V-kształtnej)

alt text

Działalność lądolodów

Pozostałości po działalności lądolodów to:

  • rynny polodowcowe - wąskie zagłębienia, które często wypełnia woda.
  • pradoliny - szerokie doliny.
  • sandry - rozległe równiny ze żwirów i piasków.
  • ozy - długie wąskie wały zbudowane z piasku i żwiru.
  • obszary moreny dennej - tereny faliste.

alt text

Rzeźbotwórcza działalność morza

Rzeźbotwórcza działalność morza polega na niszczeniu i budowaniu wybrzeży.

Abrazja polega na niszczeniu brzegów przez fale morskie.

Wysokie brzegi niszczone są podczas sztormów, gdy fale uderzają z dużą siłą i podcinają ich dolne części. Tak powstaje nisza abrazyjna nad którą wisi nawis skalny. Z czasem nawis skalny się obrywa i powstaje klif.

alt text

Materiał skalny ze zniszczonych klifów osadza się na brzegach, w taki sposób powstaje plaża. Podobnie powstają mierzeje.

alt text Proces powstawania mierzei

Typy wybrzeży (nie chce mi się wypisywać charakterystycznych cech, po prostu dam obrazki):

  • Wybrzeża fiordowe

alt text

  • Wybrzeża szkierowe

alt text

  • Wybrzeża dalmatyńskie

alt text

  • Wybrzeża riasowe

alt text

  • Wybrzeża zalewowo-mierzejowe

alt text

  • Wybrzeża namorzynowe

alt text

Rzeźbotwórcza działalność wiatru

Rzeźbotworcza działalność wiatru polega na niszeniu, transporcie i osadzaniu materiału skalnego.

Deflacja polega na wywiewaniu materiału skalnego z obszarów zbudowanych z luźnych skał. Większe okruchy skalne tworzą bruk deflacyjny pokazany poniżej.

alt text

Korazja polega na niszczeniu powierzchni skalnej przez uderzające w nią inne okruchy skalne. W jej wyniku powstają grzyby skalne pokazany poniżej.

alt text

Niesiony materiał skalny osadza się i tworzy wydmy, których wyróżniamy trzy rodzaje:

  • Barchany - pustynne obszary, zero roślinności, wiatr wieje w jednym kierunku.

alt text

  • Wydmy paraboliczne - trochę wilgotniejsze, skąpa roślinność.

alt text

  • Wydmy gwiaździste - kierunek wiatru często się zmienia

alt text

Rodzaje pustyń:

  • ilaste - na powierchni jest popękany ił.
  • piasczyste - na powierzchni jest piasek.
  • kamieniste, żwirowe - na powierzchni nagie skały.
- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/1-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/1-dzial.html index 5f2ba2f..a7a103a 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/1-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/1-dzial.html @@ -17,7 +17,7 @@

Dział I - System Wiedeński w Europie

1. Kongres Wiedeński

Przyczyny - upadek Napoleona i chęć ustanowienia nowego międzynarodowego ładu po Napoleonie.

Uczestnicy - 16 państw, w tym najważniejsi:

  • Wielka Brytania,
  • Rosja,
  • Prusy,
  • Austria,
  • Francja.

Zasady:

  • zasada restauracji - na trony powracają obalone w czasie rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich dynastie;
  • zasada legitymizmu - władza monarchów europejskich jest święta i nienaruszalna, a poddanym nie wolno jest jej się przeciwstawiać;
  • zasada równowagi europejskiej - żadne europejskie mocarstwo nie może mieć przewagi nad pozostałymi.

alt text Od lewej: Aleksander I (Rosja), Franciszek I Habsburg (Austria), Fryderyk Wilhelm III (Prusy)

Święte przymierze - traktat pomiędzy Austrią, Rosją i Prusami zawiązany 26 września 1815. Zadaniem sojuszu było przeciwdziałanie powstaniom narodowym i rewolucjom społecznym w Europie i utrzymanie, nadanej przez Boga, władzy monarchów.

2. Nowy czy stary porządek w Europie?

Przyczyny niezadowolenia w Europie:

  • brak niepodległości dla Polaków i Węgrów,
  • brak zjednoczenia Niemiec i Włoch,
  • zlikwidowanie dobrych reform Napoleońskich i spowodowanych rewolucją francuską,
  • idee wolnościowe zyskiwały na popularności (a panowała monarchia).

Wydarzenia:

  • powstanie karbonariuszy we Włoszech - 1820,
  • powstanie dekabrystów w Rosji - 26 XII 1825,
  • powstanie niepodległej Grecji - 1829,
  • rewolucja lipcowa we Francji - 27-29 VII 1830,
  • powstanie belgijskie - VIII 1830,
  • wybuch powstania listopadowego w Imperium Rosyjskim - 29 XI 1830.

3. Rewolucja przemysłowa

Pojęcia:

  • proletariusze - najbiedniejsza warstwa, robotnicy;
  • industrializacja - uprzemysłowienie;
  • urbanizacja - powstawanie i rozwój miast;
  • rewolucja agralna - przemiana rolnictwa tradycyjnego na nowoczesne;
  • luddyzm - ruch rzemieślników, chałupkników, którzy prostestowali przeciwko industrializacja. Niszczyli maszyny i tego typu.

Wynalazki:

  • telegraf, stworzył go Samuel Morse w 1837;
  • maszyna do szycia, stworzył ją Isaac Singer w 1851;
  • rewolwer, stworzył go Samuel Colt w 1831;
  • publiczna linia kolejowa, otworzył ją George Stephenson w 1825;
  • pojazd parowy, zaprojektował go Nicolas Cugnot w XVIII wieku.

4. Nowe idee

Liberalizm - wolność społeczna, polityczna i gospodarcza.

Konserwatyzm - za starym systemem - monarchią absolutną.

Socjalizm:

  • utopijny - równość i sprawiedliwość wobec wszystkich ludzi, stworzenie harmonijnego społeczeństwa;
  • naukowy - bezklasowe, równe społeczeństwo osiągnięte za pomocą światowej rewolucji proletariatu.

5. Wiosna Ludów

Przyczyny:

  • chęć wprowadzenia reform politycznych;
  • żądanie poprawy warunków pracy i zniesienia pańszczyzny;
  • Niemcy i Włosi domagają się zjednoczenia, a Polacy i Węgrzy niepodległości;
  • klęska nieurodzaju w latach 1845-1847.

Wiosna ludów we Francji

22-25 lutego 1848 w Paryżu była rewolucja, bo im zakazali robić bankietów, na których domagali się zmian. Król se uciekł i 25 lutego Rząd Tymczasowy ogłosił II Republikę. Większość postulatów rewolucjonistów została wprowadzona (prawa wyborcze dla wszystkich, zniesiono cenzurę, bla, bla) i zrobiono tam jakieś warsztaty narodowe. W kwietniu 1848 były wybory, które wygrali republikanie reprezentujący burżuazję. Te warsztatu zostały zlikwidowane, sojusz przeciw monarchii rozpadł się i robotnicy zrobili powstanie, które zostało krwawo stłumione. W grudniu 1848 presydentem republiki został Ludwik Napoleon Bonaparte. W 1851 dokonał zamach stanu i ogłosił się cesarzem Napoleonem III.

Wiosna ludów we Włoszech

W marcu 1848 w Mediolanie i Wenecji wybuchło powstanie antyaustriackie. Królestwo Sardynii i inne państwa włoskie przyłączyły się do wojny przeciw Austrii. W lipcu 1848 przegrali jednak pod Custozą, a następnie w marcu 1849 pod Novarą (w której brał udział polski dowódca Wojciech Chrzanowski). W lutym 1849 przegoniono papieża Piusa IX z Państwa Kościelnego i stworzono Republikę Rzymską. Jednak papieżowi pomogli Francuzi i po połowie roku wrócił na stołek.

Wiosna ludów na Węgrzech

alt text Józef Bem - dowódca w trakcie rewolucji węgierskiej

Liczne narody domagały się praw politycznych. W marcu 1848 Węgrzy otrzymali ten przywilej. Wkrótce tego same zażądali Chorwaci. Węgrzy się zmadowali, że udzielono wsparcia Chorwatom i rozpoczeli walkę o niepodległość. We wrześniu stworzono Komitet Obrony Narodowy z Lajsem Kossuthem (to chyba jakiś random, nie wiem czy ważny) na czele. Wielki Polak, Józef Bem, dowodził wojskiem w Siedmiogrodzie i pod koniec był nawet naczelnym dowódcą. W 1849 zdobyto Budę (miasto btw), wtedy cesarz się też zmadował i zlikwidował odrębność Węgier. W odpowiedzi Węgrzy ogłosili detronizację Habsburgów i proklamowali niepodległość. W końcu car Mikołaj I wbił i pozamiatał rewolucjonistów. W październiku 1849 updały ostatnie punkty oporu.

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/2-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/2-dzial.html index cb0982a..7753e62 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/2-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/2-dzial.html @@ -17,7 +17,7 @@

Dział II - Ziemie polskie w pierwszej połowie XIX stulecia

1. System wiedeński

Nowy podział ziem polskich

Po kongresie wiedeńskim (1815) dzieli się ziemie polskie na:

  • Królestwo Polskie (w unii z Rosją);
  • Wielkie Księstwo Poznańskie (autonomiczna część Prus);
  • Rzeczpospolita Krakowska/Wolne Miasto Kraków (republika pod opieką Rosji, Austrii i Prus).

alt text Ugułem tak to wyglądało (stan na 1815).

Sytuacja polityczna, społeczna, gospodarcza ziem polskich

Zabór Pruski

To terytorium było autonomią. Można było używać polskiego, Polacy mogli pełnić funkcje urzędnicze. Było równouprawnienie obywateli bez względu na przynależność stanową i wyznanie. Gospodarka opierała się na rolnictwie i przemyśle przetwórczym, które prężnie się rozwijały. Zaczął się kapitalizm z powodu reformy regulacyjnej z 1816, zapoczątkowała ona proces uwłaszczania chłopów.

Galicja

Wolne Miasto Kraków nie wchodziło w skład Austrii. Mimo iż nie miało też prawa do prowadzenia polityki zagranicznej (reprezentowały go 3 państwa opiekuńcze [czytaj wyżej]), to posiadało własny sejm, senat i konstytucję. Polski był językiem urzędowym. Z powodu wielu wolności, Kraków stał się ośrodkiem polskiej kultury, nauki i szkolnictwa. Ekonomicznie to słabo, brakowało środków na modernizacje. Szlachta utraciła wiele przywileji, mimo to pańszczyznę zniesiono dopiero w 1848. Istniałytam nieduże zakłady przetwórcze i kopalnie soli w Wieliczce i Bochni.

2. Królestwo polskie

Sytuacja polityczna, gospodarcza, społeczna Królestwa Polskiego

Znajdowało się w strefie wpływów Rosji. Było monarchią konstytucyjną i car Rosji był również carem Polski. Gospodarka zaczeła się poprawiać dzięki staraniom Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego (zawarcie układu celnego z Prusami, otwarcie rynku rosyjskiego na polskie towary). w 1828 powstał Bank Polski. Podstawą samej gospodarki było rolnictwo, rozwijało się ono wolno, ale stabilnie, najlepiej było w powiatach zachodnich. Na wsiach dalej dominowała gospodarka folwarczno-pańszczyźniana, jednak po otrzymaniu wolności osobistej, wieśniaki zaczeły cisnąć do miast, bo tam powstawał przemysł. Industrializacja powiększała wiele miast, m. in. Warszawę i Łódź.

Działalność Opozycji

Na początku nikomu nie wadził car. Potem jak w 1820 Aleksander I przybył do Warszawy i chciał zmienić konstytucję, to się zmadowali liberałowie. Posłowie z województwa kaliskiego protestowali w sejmie przeciwko cenzurze (Blokowali zmiany w prawie karnym itd). Zostali jednak pozbawieni działalności, bo car przez 5 lat nie zwoływał sejmu. Parlament zebrał się dopiero w 1825 potajemnie, bez wiedzy liberałów.

Spiski

W 1821 władze zakazały tworzyć jakiekolwiek organizacje. W tym czasie powstało wiele sekretnych stowarzyszeń, np. Związek Wolnych Polaków, Towarzystwo Patriotyczne; to ostatnie powstało w 1819 za sprawą Waleriana Łukasińskiego pod nazwą Wolnomularstwo Narodowe (inaczej oddział masonerii - międzynarodowego ruchu szerzącego idee wolnościowe i oświeceniowe), planowali oni odbudować niezależne państwo w przedrozbiorowych granicach. W 1822 kilku typów złapano, ale organizacja dalej działała. Potem ruch rozszerzył się do Wielkopolski i ziem zachodnich. Rozwiązali się jednak w 1826r. po nieudanym powstaniu dekabrystów w Rosji.

3. Powstanie Listopadowe

Noc listopadowa

29 listopada 1830 grupa spiskowców zaatakowała siedzibę księcia Konstantego (Belweder). Najprawdopodobniej celem było ujmanie go, ale uciekł. Doszło do bratobujczych starć między zwolennikami, a przeciwnikami powstania. Lud Warszawy zdobył Arsenał i ruszył do walki z oddziałami rosyjskimi w stolicy. 30 listopada już wyzwolono Warszawę, a Rosjanie musieli się z niej wycofać.

Najważniejsze bitwy:

DataMiejsceWynikDowódca
14 II 1831Grochównajwiększa, nierozstrzygnięta bitwa, straty uniemożliwiające Rosjanom atak na Warszawęgen. Józef Chłopicki
14 II 1831Ostrołękaprzegrana Polaków, spadek moraligen. Jan Skrzynecki

Postacie:

PicImię i NazwiskoZ czego znan(y/a)
alt textEmilia PlaterByła dowódczynią oddziałów partyzanckich na Litwie. Nie chciała złożyć broni w Prusach, pojechała do Warszawy i się w drodzę rozchorowała na w skutego czego zmarła.
alt textKonstanty OrdonDowódca występujący w Reducie Ordona Adama Mickiewicza. Wysadził arsenał w wyniku czego zginęło wielu rosyjskich generałów. On sam jednak przeżył powstanie i popełnił samobójstwo w wieku 77 lat we Florencji.

4. Wielka emigracja

Ugrupowania na emigracji

Joachim Lelewel stworzył w grudniu 1831 Komitet Narodowy Polski prezentujący poglądy republikańskie i krytykujący idee powstań. Francja go wydaliła w 1833 i dalej kontynuował swoją działalność w Brukselii.

Hotel Lambert został stworzony w 1831 przez Adama Jerzego Czartoryskiego. Celem ich było nagłaśnianie sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Według nich Polska powinna być monarchią konstytucyjną.

Towarzystwo Demokratyczne Polskie to największa organizacja emigracyjna, zyskali popularność po ogłoszeniu Wielkiego manifestu. Planowali zrobić powstanie, gdzie główną rolę odgrywaliby chłopi. Polska miałaby stać się republiką i ogólnie mieli takie liberalne poglądy.

Młoda Polska powstała w 1834, była frakcją Młodej Europy Giuseppa Mazziniego. Joachim Lelewel potem do niej sam dołączył, chcieli oni wzniecić powstanie.

Gromada Ludu Polskiego to radykałowie z niższych warstw społecznych. Komunistami takimi byli i obwiniali szlachtę za utratę niepodległości i niesprawiedliwy system społeczny.

Organizacje spiskowe w kraju

Stowarzyszenie Ludu Polskiego powstało z inicjatywy Szymona Konarskiego w 1835. Prowadzili oni działalność patriotyczną (może być coś o Karolu Levittoux, co się nie sprzedał na policji, spalił cele i umarł w płomieniach).

W Wielkopolsce powstała Centralizacja Poznańska z Karolem Libeltą na czele. Innym związkiem w Poznaniu był Związek Plebejuszy założony przez Walenty Stefański.

W Warszawie powstał Związek Narodu Polskiego, który prowadził działalność konspiracyjną. Głównymi jego działaczami byli Henryk Kamieński i Edward Dembowski.

5. Wiosna ludów

Rabacja galicyjska

Miało być powstanie w 1846, ale tak do końca nie wybuchło i były tylko pojedyńcze wystąpienia w Galicji (i Królestwie Kongresowym). Do walk przeciwko powstańcom dołączyli chłopi, którym wmówiono, że szlachta zorganizowała powstanie, aby chronić swoje przywileje przed cesarzem. Wystąpienia chłopskie nazwano rabacją (lub rzezią galicyjską). Na czele tego przedsięwzięcia stał Jakub Szela. Mordowali szlachtę, palili dwory itp. Gdy zagrożenie powstaniem mineło wojsko austryjackie rozgoniło wsiurów.

Powstanie krakowskie

21 lutego 1846 wybuchło powstanie w Krakowie. Wojska austriackie były zmuszone do opuszczenia miasta. Powstał wówczas Rząd Narodowy Rzeczpospolitej Polskiej, na którego czele stanął Jan Tyssowski, a sekretarzem został Edward Dembowski. Rząd wydał wkrótce Manifest do narodu polskiego. Były tam różne obietnice o zniesieniu pańszczyzny i pomocy społecznej dla mieszczan. Jednak (między innymi) z powodu rabacji powstanie szybko upadło. Przyczyniło się do upadku Wolnego Miasta Krakowa, które 16 listopada 1846 wcielono do Austrii.

Wiosna ludów

w Wielkopolsce

Z powodu rewolucji w Berlinie nastał wzrosty patriotycznych nastrojów w Wielkopolsce. W marcu 1848 na ulice wyszli demonstranci. Powstał komitet narodowy i oddziały zbrojne. Do Berlina wybrała się delegacja z arcybiskupem Leonem Przyłuskim, mimo iż nie dostali całkowitej autonomii, to przywrócono polską administrację i utworzono gwardię narodową. W kwietniu wielkopolski sejm podjął decyzję o uzależnieniu siuę od Prus. 10 kwietnia naczelnym wodzem ogłoszono Ludwika Mierodławskiego, a dzień później podpisano ugodę w Jarosławcu, ale Prusacy zaczęli ją łamać, pacyfikowano wsie itd. W końcu, 29 kwietnia, zaatakowali polski obóz w Książu i Wielkopolanie się zmadowali. Ważne bitwy wygrane przez Polaków: Miłosław i Sokołów. To wsyzstko się zakończyło 9 maja. Polacy przegrali wojnę, ale uzyskali eprezentację w pruskim sejmie w Berlinie.

w Galicji

Rewolucja z Wiednia zachęciła Galicjan do ataku na osłabionego zaborcę. W marcu i kwietniu 1848 powstały polskie organizacje, które za cel obrały sobię reprezentowanie Polaków w relacjach z austriackimi władzami. Do Wiednia udała się delegacja i dostali obietnicę polonizacji szkół. Polscy działacze nawoływali do zwolnienia chłopów z pańszczyznianych obowiwiązków przez szlachtę, co nie było na rękę Austrii, która miała profity ze sporu szlachta-chłopi. 22 kwietnia 1848 Gubernator Galicji Franz von Stadion zniósł pańszczyznę i uwłaszczył chłopów. Utrzymano serwituty - prawo chłopów do koszystania z pańskich łąk i lasów. Pod koniec kwietnia Gwardia Narodowa wojowała przez chwilę przeciw wojsku austryjackiemu w Krakowie, ale to nieważne, bo szybko przegrali. Jesienią 1848 zaczęto pacyfikować Lwów, polskie organizacje przestały istnieć. Ale były też plusy, np. Polska reprezentacja znalazła się w sejmie wiedeńskim, a gubernatorem Galicji został Polak - Wacław Zaleski. A i Ukraińcy zaczeli się nie lubić z Polakami, bo ich obaj mieli te no... niepodległościowe chęci czy coś.

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/3-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/3-dzial.html index c1e2f94..834e86e 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/3-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/3-dzial.html @@ -17,7 +17,7 @@

Dział III - Europa i świat w drugiej połowie XIX wieku

1. Od Wojny Krymskiej do zjednoczenia Włoch

Terminy:

  • Odwilż posewastopolska - liberalizacja polityki wewnętrznej Rosji przez Aleksandra II po przegranej wojnie krymskiej z Imperium Osmańskim.
  • Panslawizm - wszyscy Słowianie powinni być pod protektoratem cara.
  • Risorgimento - ruch, którego celem było budzenie włoskiej świadomości narodowej i dążenie do zjednoczenia Włoch.
  • tysiąca czerwonych koszul - grupa bojowników zorganizowana przez Garibaldiego, która walczyła od Sycyli po Neapol.

Postacie:

PicImię i NazwiskoZ czego znan(y/a)
alt textCamillo CavourWłoski polityk, nawoływał do zjednoczenia Włoch. Został premierem Włoch.
alt textGiuseppe GaribaldiWłoski generał, walczył o wyzwolenie i zjednoczenie Włoch. Stworzył marsz tysiąca czerwonych koszul i znacząco przyczynił się do obalenia monarchii w Królestwie Obojga Sycylii.
alt textWiktor Emanuel IIPierwszy król Królestwa Włoch. Pod jego patronatem miało okazać się zjednoczenie północnych Włoch.

Etapy zjednoczenia Włoch

  1. Wojna Królestwa Sardynii z Austrią, 1859.
  2. Powstania i plebiscyty w państwach północnowłoskich.
  3. Wyprawa tysiąca Czerwonych Koszul, 1860.
  4. Zjednoczenie Włoch, 1861.
  5. Przyłączenie Wenecji, 1866.
  6. Przyłączenie Rzymu, 1870.

2. Zjednoczenie Niemiec

Koncepcje zjednoczenia państwa:

  • Małe Niemcy - miało się składać jedynie z krajów Związeku Niemieckiego.
  • Wielkie Niemcy - Małe Niemcy + Cesarstwo Austriackie + panowanie Habsburgów.

Pojęcia

  • Niemiecki Związek Celny - powstał w 1834 z inicjatywy Prus, weszło do niego 18 państw. Zlikwidowało to bariery celne, co przyczyniło się do rozwoju handlu i utworzenia ogólnoniemieckiego rynku wewnętrznego.
  • Krwią i Żelazem - użycie siły (w tym kontekście do zjednoczenia Niemiec).

Etapy zjednoczenia:

  • Wojna Prus i Austrii z Danią, 1864.
  • Wojna Prus z Austrią, 1866.
  • Powstanie Związku Północnoniemieckiego, 1867.
  • Wojna prusko-francuska, 1870.
  • Ogłoszenie zjednoczenia państwa, 1871.

3. Stany Zjednoczone XIX wieku

Pojęcia

  • Doktryna Monroego - nieingerowanie USA w sprawy Europejskie i na odwrót (jest to forma izolacjonizmu).
  • izolacjonizm - polityka jakiegoś państwa polegająca na separowaniu się od innych państw.
  • abolicjonizm - ruch zwalczający i dążący do zniesienia niewolnictwa.

Na południu dużo czerpano z niewolnictwa, dlatego południowe stany nie chciały go znieść. Stany północne natomiast zniosły niewolnictwo.

Wojna secesyjna

Bitwa pod Gettysburgiem - toczyła się od 1 do 3 lipca 1863, konfederaci pod dowództwen generała Lee ponieśli klęskę. Zgineło 50k żołnierzy.

Postacie

PicImię i NazwiskoZ czego znan(y/a)
alt textAbraham LincolnPrezydent USA. Przez niego była wojna secesyjna, bo chciał zdelegalizować niewolnictwo. Jak wygrała Unia to go reelektowano.
alt textJefferson DavisPrezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki.
alt textRobert LeeGłównodowodzący wojsk Konfederacji podczas wojny secesyjnej.
alt textWilliam ShermanGenerał wojsk Unii.
alt textUlisses GrantGenerał wojsk Unii.

W 1863 Lincoln ogłosił dekret o zniesieniu niewolnictwa w stanach południowych, którego stany południowe nie uznały. Dzięki zniesieniu niewolnictwa armia Północy zyskała zaszczyk żołnierzy - wyzowlonych niewolników.

4. Ekspansja kolonialna

Pojęcia

  • kolonializm - system uzależniający krajów o niższym poziomie rozwoju przez potężne państwa.
  • imperializm - polityka polegająca na podbojach kolonialnych lub dążeniu do podporządkowania sobie innych krajów.
  • dominium - niezależne państwo wchodzące w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów oraz uznające monarchę brytyjskiego za głowę państwa.
  • półkolonia - gospodarczo uzależnione, ale formalnie niepodległe państwa.

Kolonie brytyjskie

  • Kanada,
  • Południowa Afyka,
  • Egipt,
  • Indie,
  • Australia,
  • Nowa Zelandia,
  • Nigeria.

Imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce - imperium tak rozległe, że w dowolnym momencie na jego powierzchni jest widno. Np. Imperium hiszpańskie, brytyjskie.

NazwaCzasMiejscePrzyczynySkutki
Powstanie Dipo Negoro1825-1830Holenderskie Indie WschodnieTrudna sytuacja autochtonów, konflikt religijny między Holendrami a ludnością muzułmańskąZwycięstwo Holendrów, narzucanie dodatkowych podatków
I wojna opiumowa1839-1841ChinyIngerencja Wielkiej Brytnii w wewnętrzne sprawy Chin, sprzeciw władz chińskich wobec sprowadzania opiumKlęska Chin, otwarcie portów dla obcych statków, strefy wpływów Europejczyków, oddanie Hongkongu Brytyjczykom.
Powstanie tajpingów1851-1864ChinyOpór wobec władzy uległej kolonizatorom i niesprawiedliwości społrcznej.Osłabienie Chin, wielkie straty w ludziach, rozszerzenie wpływów mocarstw europejskich.
Powstanie sipajów1857-1859Indiewalka Brytyjczyków z lokalnumi tradycjami i podziałem kastowym.Klęska powstańców, centralizacja władzy, pozostawienie podziału kastowego i mniejsza ingerencja w tradycje.
Ruch czarnych flagOd początku lat 80. XIX w.WietnamKolonia francuska, wspieranie przez Francuzów dotąd dyskryminowanych wyznawców katolicyzmStłumienie ruchu i zbrojna pacyfikacja Wietnamu
Powstanie Mahdiego1881-1899SudanEkspancja Brytyjczków w Egipcie i Sudanie, sprzeciw wobec władzy Brytyjczyków i Egipcjan, utworzenie państwa islamskiego.Klęska mahdystów i upadek ich państwa.
Powstanie bokserów1899-1901ChinyPolityka mocarstw kolonialnych, ingerencja w sprawy Chin, modernizacja państw.Chiny pod całkowitą kontrolą mocarstw, wzmożona chrystianizacja Chin.

5. Postęp naukowy i techniczny

Wynalazki

Postać(ie)Wynalazek
Charles Darwinteoria ewolucji
Dimitrj Mendelejewukład okresowy pierwiasków
Albert Einsteinteoria względności
Alexander Graham Belltelefon
Thomas Edisonżarówka
Alfred Nobeldynamit
Carl Benz i Gottlieb Daimlersamochód z silnikiem benzynowym
Henry Fordpierwsza taśma produkcyjna

Koncepcja Darwina

Teoria ewolucji stworzona przez Darwina, wyjaśniająca powstawanie gatunków doborem naturalnym i walką o byt.

6. Nowe Ideologie i ruchy społeczne

Pojęcia

  • Socjaldemokracja - ogólnie to ma być rewolucja socjalistyczna, a środki produkcji mają być upaństwowione. Ale trzeba włączyć się w działalność na demokratycznej scenie politycznej.
  • Rewizjonizm (reformizm) - dążenie do zmian w prawie wyborczym, żeby mogli robotnicy zasiąść w parlamencie.
  • I Międzynarodówka - międzynarodowa organizacja robotnicza założona po powstaniu styczniowym (dokładnie 1864) na jakimś meet'cie z Marksem w Londynie.
  • Chadecja - chrześcijańska demokcjacja, miała konkurować z wpływami socjalistycznymi narastającymi wśród chrześcijan.
  • Nacjonalizm - państwa powinny mieć charakter narodowy, a tożsamość narodowa jest najważniejszym elementem tożsamości każdego człowieka.

Ruch na rzecz równouprawnień kobiet

No kobiety zaczeły walczyć o swoje prawa itd. Te kobiety nazywano emancypantkami i walczyły o: dostęp do wykształcenia, zmianny w prawie rodzinnym, równouprawnienie ekonomiczne i prawa wyborcze. I powoli im się udawało te postulaty realizować. Sufrażystki walczyły głównie o prawa wyborcze i najpierw nadano im to prawo w stanie Wyoming w 1869. W Polsce kobiety dostały prawa wyborcze w 1918 wraz z odzyskaniem niepodległości.

7. Epoka pozytywizmu

Scientyzm i pozytywizm

Scjentyzm odrzuca emocjonalne, irracjonalne podejście do nieznanych zjawisk. Scjentyści za jedyne narzędzie poznawania świata uznawali metody naukowe.

Literatura pozytywistyczna

W literaturze tego okresu pojawił się realizm i naturalizm. Autorzy powieści realistycznych przedstawiali obraz społeczeństwa epoki industrialnej i życia ludzi biednych. W ten sposób kształtowano w społeczeństwie wrażliwość na tematy wcześniej bagatelizowane.

Sztuka i architektura

W połowie XIX w. zaczął kształtować się realizm - przedstawianie życia codziennego. Często ukazywały się dzieła, które zawierały przekaz moralny, polityczny.

W drugiej połowie XIX w. powstał impresjonizm - malowanie pejzaży, scen z życia miejskiego za pomocą refleksów światła i czystych barw.

W architekturze nawiązywano do stylów minionych epok, nazwano to historyzmem.

Pod koniec XIX w. historyzm zaczęła wypierać secesja, którą charakteryzowała bogata ornamentyka, motywy roślinne, geometryczne i zwierzęce.

Nowe nurty

Oprócz impresjonizmu i secesji w epoce pozytywizmu powstały inne nurty:

  • Symbolizm - nawiązuje w formie do malarstwa realistycznego, skupia się jednak na obrazowaniu idei i emocji.

alt text

  • Kubizm - opiera się na przedstawianiu malowanych obiektów jako brył, został zainicjowany przez Georges’a Braque’a i Pabla Picassa.

alt text

Kultura masowa

Powstaje zjawisko kultury masowej, czyli kierowanej do przeciętnego odbiorcy. Prasa zaczyna wychodzić w coraz większych nakładach, ukazują się w niej komiksy, wiadomości, powieści i reklamy. Dzienniki, ilustrowane magazyny i literatura popularna. Narodziło się i zaczeło się szybko rozwijać kino.

Aktywny Wypoczynek

Coraz więcej osób zaczyna aktywnie spędzać czas wolny. Upowszechniły się turystyka, kultura fizyczna i sport. Z czasem sport zaczęto brać na serio, powstawały profesionalne kluby sportowe, a w 1896 wskrzeszono igrzyska. W 1907 powstał nowy system wychowania - skauting. Polegał na uzupełnieniu kształcenia szkolnego poprzez rozwój sprawnościowy w duchu patriotyzmu i poszanowania natury. Rodziny zaczęły implementować ten system - starsze rodzeństwo jest wzorem dla młodszych dzieci i się nim opiekuje.

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/4-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/4-dzial.html index bed4357..d6132ed 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/4-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/4-dzial.html @@ -17,7 +17,7 @@

Dział IV - I Wojna Światowa

1. Przyczyny Światowego Konfliktu

Przyczyny wojny:

  • Wojna Rosyjsko-Japońska,
  • Wojny Bałkańskie,
  • Zamach w Sarajewie.

Sojusze:

  • Ententa: Francja, Wielka Brytania, Rosja
  • Państwa Centralne: Niemcy, Austro-Węgry, Imperium Osmańskie

alt text

Kociół bałkański

Po wojnie Turecko-Rosyjskiej z 1877-1878. Powstało kilka państw (Serbia, Czarnogóra, Rumunia). Nowe państwa, korzystając z okazji, zaczęły atakować Turcję (I Wojna Bałkańska). Niedługo po której wybuchła II Wojna Bałkańska przeciwko Bułgarii. Z powodu na gorącą atmosferę nazywano ten region "Kotłem Bałkańskim".

2. Fronty Wielkiej Wojny

Zamach w Sarajewie

Arcyksiąże Austro-Węgier Franciszek Ferdynand Habsburg został zajebany w Sarajewie 28 czerwca 1914. Był to pretekst do wytoczenia wojny Serbi.

Wojna błyskawiczna - nagłe natarcie wojsk, oskrzydlenie przeciwnika i zniszczenie jego głównych sił jak możliwe najszybciej.

Wojna pozycyjna - wojna, która opiera się na rozbudowywaniu trudnych do przełamania linii obrony. Między walczącymi stronami znajduje się ziemia niczyja.

WojnaCzasPrzełomy / warto zapamiętać
Nad Marną05-09.02.1914zachamowanie ofensywy niemieckiej przez francuzów
Pod Verdun21.02.-18.12.1916Jedna z największych i najkwarwszych bitew
Nad Sommą01.07.-18.11.1916Największa bitwa, wykorzystano czołgi
Pod Tanenbergiem26-30.08.1914Niemcy zatrzymują dwie armie rosyjskie, bitwa zadecydowała o klęsce Rosjan
Pod Gorlicami02-15.05.1915Austro-węgry zmuszają Rosjan do odwrotu

Uzbrojenie i umundurowanie

Zaczęto stosować mniej jaskrawe barwy, mundury były bardziej maskowalne. Zamiast czapek zaczęto stosować hełmy.

Po raz pierwszy użyto czołgów (były używane jako osłona) i gazów bojowych. Karabiny maszynowe i samoloty.

3. Rewolucje w Rosji

Rewolucja Lutowa

Wojna była dla Rosjan nieudana. Państwo zapadło się gospodarczo i politycznie, przez co rosły niepokoje społeczne. Sytuacja dramatycznie pogorszyła się na przełomie 1916 i 1917. W Piotrogrodzie wybuchły strajki robotnicze. Powstały rady delegatów robotniczych, którzy organizowali strajki. 8 marca na ulice wyszło na protesty setki tysięcy osób, nawet Duma Państwowa (parlament) się przeciwstawiała. W związku z tym władca abdykował i powstał Rząd Tymczasowy, który 15 marca zniósł carat i przejął rządy.

Okres dwuwładzy

Oficjalnie rządził Rząd Tymczasowy, jedak zaistniał drugi ośrodek - Tymaczasowy Komitet Wykonawczy. W jego skład wchodzili przedstawiciele żołnierzy oraz załóg zakładów przemysłowych, głównie socjlasici (bolszewicy). Rząd Tymczasowy miał wyjebane na chłopów w przeciwieństwie do bolszewików. Kwietnia 1917 Lenin ogłosił tezy kwietniowe (program polityczny). Chciał wycofać się z wojny, przekazać chłopom ziemie i obalić Rząd Tymczasowy.

Rewolucja Październikowa

7-8 listopada 1917 Bolszewicy przejmują władzę siłą. Przejeli najważniejsze punkty miasta w tym siedzibę Rządu Tymczasowego i aresztowali ministrów. 7 listopada powstała Rada Komisarzy Ludowych, która uchwaliła Dekret o pokoju i Dekret o ziemi. Później w lipcu 1918 utworzono konstytucję dla Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej.

Wojna domowa

Nie wszyscy zgadzali się na władzę sowiecką. Z części armii carskiej powstała Biała Gwardia, kontrolowali oni większą część terytorium. Biała Gwardia chciała przywrócić na stołek carai tak wiosną 1919 zaczęła się wojna domowa z Robotniczo-Chłopską Armią Czerwoną Lwa Trockiego. Armia Czerwona była konsekwentna w swoich mordach i się nie pieprzyli, dlatego wygrali w 1920. Następnie w 1922 powstało ZSRS.

4. Klęska państw centralnych

Wojna na morzach

Brytole odniali niemców i austriaków od dostaw. Dlatego Niemcy zaczęły stosować U-booty. W marcu 1915 ogłoszona zostaje nieograniczona wojna podwodna - łodzie powodne prócz obiektów militarnych zaczęły atakować statki handlowe i pasażerskie. Po ataku na parowiec pasażerski Lusitania (ludzie się zmadowali) Niemcy zobowiązały się zaprzestać ataki na obiekty cywilne. W trakcie maja i czerwca 1916 trwała największa bitwa morska - bitwa jutlandzka. Którą ani angole, ani szwaby nie wygrały.

USA przystępuje do wojny

USA było neutralne, handel w trakcie wojny był giga opłacalny. Jednak amerykanie z czasem coraz bardziej chcieli zemścić się na Niemcach (Lusitania). 6 kwietnia USA wypowiedziało wojnę Niemcom.

Pokój w Brześciu

W grundiu 1917 rozpoczęły się rozmowy pokojowe między państwami centralnymi a bolszewikami. 3 marca 1918 podpisano pokój w Brześciu między państwami centralnymi a Rosją Sowiecką.

Konsekwencje

  • Panśtwa centralne przejebały wojnę.
  • Dużo osób zmarło od chorób, a w wyniku działalności zbrojnej aż 8,5 mln.
  • Niemcy i Rosja stały się republikami.
  • Rozpadły się Austro-Węgry.
  • Pojawienie się multum państw (m.in. Polska).
  • Partie lewicowe stają się główną siłą.
  • Przemysł zrujnowany, panśtwa toneły w długach, kryzys gospodarczy.
  • Emancypacja kobiet, w wielu państwach zyskują prawa wyborcze.

5. Polacy na frontach wielkiej wojny

Legiony polskie

Wojsko uformowane w 1914 u boku Austro-Węgier, nawiązują do tradycji jednostek - gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Miały powstać 2 legiony: wschodni, zachodni. Ten pierwszy wkrotce rozwiązali. W grudniu 1914 przekształcono go w I Brygade Legionów Polskich pod dow. Piłsudzkiego.Chrzest bojowy w bitwie pod Limanową.

Legion puławski

Wojsko stworzone w 1914 przez KMP u boku Rosji przeciwko panstwom centralnym. Liczył 900 żołnierzy. Po zajęciu przez wosjko rosyjskie został przekształcony w Brygady Strzelców Polskich.

Wojsko polskie we Francji

Werbunek bajończyków, Roman Dmowski wniósł wniosek o zorganizowanje armii, poparty przez KMP. Ignacy Jan Paderewski zachęcił ochotników zza oceanu do wstapie ja do armii oraz Polaków mieszkających we Francji. Założono Błękitną armię(kolor munduru) pod dow. gen. Jìzefa Hallera

6. Sprawa polska na arenie międzynarodowej

Akt 5.11

5 listopada 1916 gubernatorzy Niemiec i Austrii wydali Akt 5 listopada, gdzie, by zacchęcić Polaków do wstępowania do wojska, zapowiedziano powstanie samodzielnego państwa polskiego. Był to pierwszy taki dokument wydany przez zaborców

Wilson o Polsce

8 stycznia 1918 Thomas Woodrow Wilson (amerykański prezydent) przedstawił Kongresowi swój 14-punktowy program mający zagwarantować pokój na świecie. Punkt 13 dotyczył Polski - powstanie niepodległego państwa z ziem w większości zamieszkanych przez Polaków z gwarancja dostpu do morza. Duży wpływ na to miał Ignacy Jan Paderewski.

Polacy na konferencji pokojowej w Paryżu

W styczniu 1919 w Paryżu rozpoczęła się konferencja pokojowa, podczas której miał być wypracowany nowy porządek w Europie. Sprawę Polską reprezentowała delegacja, na której czele stali Jan Paderewski i Roman Dmowski. W wyniku rozmów ostatecznym wynikiem było:

  • przyznanie Polsce Pomorza Gdańskiego, Wielkopolski.
  • Na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i Powiślu miały zadecydować plebiscyty.
  • Gdańsk staje się miastem wolnym pod kontrolą międzynarodową.

Polska delegacja podpisała traktat 28 czerwca 1919 jednocześnie zgadzając się na mały traktat wersalski - poszanowanie praw mniejszości narodowych zamieszkujących nowe państwa.

- + \ No newline at end of file diff --git a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.html b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.html index 15da232..abb6106 100644 --- a/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.html +++ b/docs/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.html @@ -10,14 +10,14 @@ - + -

Dział VI - III Rzeczpospolita

Okrągły stół i Wybory Czerwcowe

Okrągły stół

Komitet Obywatelski opracowywał stanowisko "Solidarności" w 15 dziedzinach, które miały być omawiane podczas obrad Okrągłego Stołu. W skład KC PZPR weszli komuniści otwarci na reformy. Obrady rozpoczęły się 6 lutego 1989. Brali w nich udział:

  • strona koalicyjno-rządowa z gen. Czesławem Kiszczakiem na czele
  • strona solidarnościowo-opozycyjna z Lechem Wałęsą na czele
  • w roli obserwatorów dwaj duchowni katoliccy i jeden ewangelicki. Wcześniej doszło już do pewnych nieoficjalnych porozumień w Magdalence pod Warszawą, a finalnie, 5 kwietnia 1989, zawarto porozumienie:
  • przywrócenie senatu
  • zastąpienie Rady Państwa sejmem
  • przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do sejmu (35% wolnych mandatów) i w pełni wolnych do senatu
  • przywrócono funkcję prezydenta

Wybory

Pierwsze (prawie) wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce odbyły się 4 i 18 czerwca 1989. Dwa terminy, bo w pierwszym dostawał się gościu z ponad połową głosów z okręgu, gdy nie udawało się to nikomu, to wtedy wyłaniano zwycięzce w drugiej turze. Kandydaci Solidarnościowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zdobyli wszystkie wolne miejsca w sejmie i 99 na 100 miejsc w senacie. Opozycjoniści stworzyli następnie Obywatelski Klub Parlamentarny.

Nowe Rządy

Zgromadzenie Narodowe (połączony sejm i senat) miały następnie za zadanie wybrać prezydenta, początkowo rządzący proponowali Wojciecha Jaruzelskiego, ale po zimnym przyjęciu tej propozycji ze strony opozycji zmieniono kandydaturę na Kiszczaka. Ona również była nie do przyjęcia dla Solidarnościowców. Na łamach Gazety Wyborczej powstała narracja "Wasz prezydent, nasz premier. 19 lipca 1989 część posłów opozycji oddała nieważne głosy i Jaruzelski wygrał zaledwie jednym głosem, został pierwszym i ostatnim prezydentem PRL.

Komuniści nie chcieli dotrzymać kompromisu i chcieli początkowo forsować Czesława Kiszczaka na urząd premiera. Wtedy przekonano Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne do koalicji z Solidarnościowcami, na skutek czego PZPR został mniejszością w sejmie i Jaruzelski został w ten sposób zmuszony powierzyć rząd opozycjoniście - Tadeuszowi Mazowieckiemu. 12 września 1989 sejm zatwierdził skład nowego gabinetu.

Zgrzyty w Solidarności

Ogólnie to nie wszyscy zgadzali się na współpracę z komunistami, m. in. Andrzej Gwiazda, Kornel Morawiecki i Leszek Moczulski. Uznawali oni to zdradę za ideałów Sierpnia '80, przeciwstawiali się także braku rozliczeń ludzi z PZPR za zbrodnie systemu. Powstały organizacje typu Kongres Opozycji Antyustrojowej, które domagały się zupełnego odsunięcia komunistów od władzy. Radykałowie uważali, że negatywne skutki społeczne przemian gospodarczych spadną na nowy rząd, co doprowadzi do rychłego powrotu socjalistów na stołek.

Przemiany polityczne i ustrojowe

Rząd składał się nie tylko z opozycjonistów, ale także wcześniej rządzących komunistów. Np. swoje stanowisko jako szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zachował Czesław Kiszczak. Jednym z celów nowej ekipy było przywrócenie systemu demokratycznego. Z bomby zniesiono cenzurę, Urząd do spraw Wyznań i przywrócono naukę religii w szkołach. 29 grudnia 1989 doszło do nowelizacji Konstytucji PRL:

  • przywrócenie nazwy na Rzeczpospolita Polska i korony na Orle
  • zmiana ustroju na demokratyczny
  • swoboda działania gospodarczego, zagwarantowane prawa własności, zlikwidowanie gospodarki planowej
  • koniec przyjaźni z ZSRS i innymi krajami bloku wschodniego

Na przełomie '89/'90 zlikwidowano ZOMO ORMO, MO i SB. Milicja Obywatelska została zastąpiona policją, ale funkcjonariusze pozostali ci sami. Do nowo powstałego Urzędu Ochrony Państwa przyjęto 10 tysięcy byłych SB'ków. Zlikwidowano Wojskową Służbę Wewnętrzną, ale w to chyba wyjebane

Rozpad obozu solidarnoścoiwego

No ogólnie powstało:

  • Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna ze Zbigniewem Bujakiem na czele
  • Porozumienie Centrum - centroprawicowa partia Jarosława Kaczyńskiego
  • Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe - blok prawicowo-konserwatywny

Wojciech Jaruzelski zgodził się na ukrócenie swojej kadencji i w grudniu 1990 roku pierwszym prezydentem III Rzeczpospolitej został Lech Wałęsa.

Po wyborach w 1991 doszło do rozdrobnienia politycznego charakterystycznego dla niedojrzałych demokracji, w sejmie było aż 29 partii. Taki stan rzeczy utrudniał funkcjonowanie nowych gabinetów. W 1993 wprowadzono próg wyborczy 5 i 8 procent odpowiednio dla partii i koalicji, co naprawiło problem.

Formacje postkomunistyczne

29 stycznia 1990 na XI Zjeździe PZPR Mieczysław Rakowski rozwiązał partię. Powstały z niej Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, której przewodniczył Aleksander Kwaśniewski. SdRP do końca XX wieku wchodziła w skład koalicji SLD. W 1995 Kwaśniewski został prezydentem, a w 2000 dostał reelekcję.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe przekształcono natomiast w PSL.

Wycofanie wojsk sowieckich

Po rozpadzie ZSRS doszło do porozumienia między Lechem Wałęsą a Borysem Jelcynem, na mocy którego rozpoczęto proces wycofywania wojsk sowieckich. Akcja rozpoczęła się w kwietniu 1991, a ostatnie oddziały opuściły Polskę 17 września 1993.

Konstytucja z 1997

Sejm II kadencji uchwalił małą konstytucję określającą ogólne zasady ustroju państwa. 2 kwietnia 1997 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. A Polacy przybili to w majowym referendum. Główne zasady to:

  • trójpodział władzy
  • zasada demokratycznego państwa
  • równość wszystkich obywateli wobec prawa
  • prawo do wolności sumienia, religii, światopoglądu
  • pluralizm polityczny

Reforma administracyjna i samorządowa

W marcu 1990 uchwalono ustawę o samorządzie terytorialnym. I w wyborach do samorządów wygrali przedstawiciele lokalnych komitetów oraz Solidarności. W 1999 zlikwidowano podział Polski na 49 województw i wprowadzono nowy podział administracyjny na 16 województw.

Transformacja gospodarcza i społeczna

Polska była pod koniec lat 80-tych na skraju bankructwa. Sytuacja była trudna, bo rząd Rakowskiego podjął decyzję urynkowienia cen żywności, a jako że te ceny zawsze były ustalane odgórnie, a dziura budżetowa była łatana przez dodruk pieniędzy, to doszło do hiperinflacji. Do tego Polska była zadłużona na grube miliardy pobrane za Gierka, a wierzyciele pukali już do drzwi.

Plan Balcerowicza

Kolejnym wyzwaniem rządu była więc transformacja gospodarcza - przejście na gospodarkę wolnorynkową. Polska nie miała żadnego wzoru i trzeba było robić wszystko awangardowo. Wybrano Leszka Balcerowicza na Ministra Finansów, bo on się nie peniał. Jego zespół opracował plan Balcerowicza, który wszedł w życie 1 stycznia 1990, polegał on na:

  • przestawienie gospodarki z centralnie planowanej na rynką
  • ograniczenie deficytu budżetowego
  • zmniejszenie inflacji
  • prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

Polska dostała trochę hajsu od Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, żeby wprowadzić plan. Aby ograniczyć infalcję wprowadzono:

  • sztywny kurs złotówki na poziomie 9500zł za dolara
  • wprowadzenie popiwka - zamrożenie płac w przedsiębiorstwach państwowych (był to podatek od nadwyżkowych płac)
  • obcięcie dotacji dla nierentownych sektorów
  • podniesienie stóp procentowych kredytów itd. Ogólnie to było chujowo, ale na początku 1992 sytuacja gospodarcza się ustabilizowała.

Prywatyzacja

W lipcu 1990r. przyjęto ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. 6 z tych przedsiębiorstw znalazło się na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. (2 lipca 1991). W pełni sprywatyzowano handel już w roku 1990.

Skutki reform

  • masowe zwolnienia i ogromne bezrobocie w niektórych miejscach (Wałbrzych)
  • recesja do 1992
  • hiperinflacja do 1990
  • bliski upadek polskiej wsi i protesty
  • załamanie w wymianie gospodarczej ze związkiem sowieckim
  • umorzenie dużej części długów
  • podniesienie się poziomu konsumpcji
  • powstanie gospodarki wielosektorowej

Bezrobocie było wynikiem likwidacji, restrukturyzacji i bankructwa państwowych przedsiębiorstw. Upadek ZSRS załamał eksport na rynki wschodnie. Zlikwidowano dużo PGR-ów, ludzie nie mieli perspektyw, a pomoc od państwa była niewystarczająca.

Były protesty rolników ze względu na brak dofinansowań.

Polska w NATO i UE

Polska w NATO

  1. W 1994 Polska przystąpiła do programu Partnerstwo dla Pokoju, czyli ćwiczeń wojskowych 13 państw partnerskich na terenie Polski.
  2. 1995 - Przyjęcie przez niższą izbę amerykańskiego Kongresu uchwały przewidującej rozszerzenie NATO o m. in Polskę.
  3. W 1997 na szczycie NATO zaproszono Polskę w celu rozmów w sprawie przystąpienia.
  4. W 1999 zaproszono Polskę, Czechy i Węgry do członkostwa

12 marca 1999 akt przystąpienia Polski do NATO został przekazany władzom USA i od tego czasu Polska jest oficjalnie członkiem sojuszu. Wtedy rozpoczęła się transformacja wojsk polskich, żeby przystosować je do standardów NATO-skich.

Polska w UE

  1. W 1991 Polska podpisała umowę stowarzyszeniową z Europejską Wspólnotą Gospodarczą.
  2. W 1994 złożono wniosek o przyjęcie Polski do Unii Europejskiej.
  3. 1998 - początek negocjacji akcesyjnych, po których nastąpił okres przystosowywania Polski do kryteriów obowiązujących w UE.
  4. 2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego i przeprowadzenie referendum 7-8 czerwca, gdzie 77% obywateli było "za".
  5. 1 maja 2004 - Polska staje się członkiem Unii Europejskiej

No Polska dostała w pizdę miliardów euro z funduszy, które przyspieszyły rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej. Rolnictwo zostało objęte programem dopłat bezpośrednich. Polskie firmy skorzystały na swobodnym dostępie do europejskiego rynku i vice-versa. Ułatwiono także emigrację zarobkową, z czego skorzystało blisko 2 mln Polaków w latach 2004-2010.

Polska w Schengen

21 grudnia 2007 roku Polska dołączyła do układu z Schengen. Zniesiono posterunki i kontrole między państwami partnerskimi.

- +

Dział VI - III Rzeczpospolita

Okrągły stół i Wybory Czerwcowe

Okrągły stół

Komitet Obywatelski opracowywał stanowisko "Solidarności" w 15 dziedzinach, które miały być omawiane podczas obrad Okrągłego Stołu. W skład KC PZPR weszli komuniści otwarci na reformy. Obrady rozpoczęły się 6 lutego 1989. Brali w nich udział:

  • strona koalicyjno-rządowa z gen. Czesławem Kiszczakiem na czele
  • strona solidarnościowo-opozycyjna z Lechem Wałęsą na czele
  • w roli obserwatorów dwaj duchowni katoliccy i jeden ewangelicki.

Wcześniej doszło już do pewnych nieoficjalnych porozumień w Magdalence pod Warszawą, a finalnie, 5 kwietnia 1989, zawarto porozumienie:

  • przywrócenie senatu
  • zastąpienie Rady Państwa sejmem
  • przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do sejmu (35% wolnych mandatów) i w pełni wolnych do senatu
  • przywrócono funkcję prezydenta

Wybory

Pierwsze (prawie) wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce odbyły się 4 i 18 czerwca 1989. Dwa terminy, bo w pierwszym dostawał się gościu z ponad połową głosów z okręgu, gdy nie udawało się to nikomu, to wtedy wyłaniano zwycięzce w drugiej turze. Kandydaci Solidarnościowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zdobyli wszystkie wolne miejsca w sejmie i 99 na 100 miejsc w senacie.

Nowe Rządy

Zgromadzenie Narodowe (połączony sejm i senat) miało następnie za zadanie wybrać prezydenta, początkowo rządzący proponowali Wojciecha Jaruzelskiego, ale po zimnym przyjęciu tej propozycji ze strony opozycji zmieniono kandydaturę na Kiszczaka. Ona również była nie do przyjęcia dla Solidarnościowców. Na łamach Gazety Wyborczej powstała narracja "Wasz prezydent, nasz premier". 19 lipca 1989 część posłów opozycji oddała nieważne głosy i Jaruzelski wygrał zaledwie jednym głosem, został pierwszym i ostatnim prezydentem PRL.

Komuniści nie chcieli dotrzymać kompromisu i chcieli początkowo forsować Czesława Kiszczaka na urząd premiera. Wtedy przekonano Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne do koalicji z Solidarnościowcami, na skutek czego PZPR został mniejszością w sejmie i Jaruzelski został w ten sposób zmuszony powierzyć rząd opozycjoniście - Tadeuszowi Mazowieckiemu. 12 września 1989 sejm zatwierdził skład nowego gabinetu.

Zgrzyty w Solidarności

Ogólnie to nie wszyscy zgadzali się na współpracę z komunistami, m. in. Andrzej Gwiazda, Kornel Morawiecki i Leszek Moczulski. Uznawali oni to zdradę za ideałów Sierpnia '80, przeciwstawiali się także braku rozliczeń ludzi z PZPR za zbrodnie systemu. Powstały organizacje typu Kongres Opozycji Antyustrojowej, które domagały się zupełnego odsunięcia komunistów od władzy. Radykałowie uważali, że wina za negatywne skutki społeczne przemian gospodarczych spadnie na nowy rząd, co doprowadzi do rychłego powrotu socjalistów na stołek.

Przemiany polityczne i ustrojowe

Rząd składał się nie tylko z opozycjonistów, ale także z wcześniej rządzących komunistów. Np. swoje stanowisko jako szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zachował Czesław Kiszczak. Jednym z celów nowej ekipy było przywrócenie systemu demokratycznego. Z bomby zniesiono cenzurę, Urząd do spraw Wyznań i przywrócono naukę religii w szkołach. 29 grudnia 1989 doszło do nowelizacji Konstytucji PRL:

  • przywrócenie nazwy na Rzeczpospolita Polska i korony na Orle
  • zmiana ustroju na demokratyczny
  • swoboda działania gospodarczego, zagwarantowane prawa własności, zlikwidowanie gospodarki planowej
  • koniec przyjaźni z ZSRS i innymi krajami bloku wschodniego

Na przełomie '89/'90 zlikwidowano ZOMO ORMO, MO i SB. Milicja Obywatelska została zastąpiona policją, ale funkcjonariusze pozostali ci sami. Do nowo powstałego Urzędu Ochrony Państwa przyjęto 10 tysięcy byłych SB'ków. Zlikwidowano Wojskową Służbę Wewnętrzną, ale w to chyba wyjebane

Rozpad obozu solidarnoścoiwego

No ogólnie powstało:

  • Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna ze Zbigniewem Bujakiem na czele
  • Porozumienie Centrum - centroprawicowa partia Jarosława Kaczyńskiego
  • Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe - blok prawicowo-konserwatywny

Wojciech Jaruzelski zgodził się na ukrócenie swojej kadencji i w grudniu 1990 roku pierwszym prezydentem III Rzeczpospolitej został Lech Wałęsa.

Po wyborach w 1991 doszło do rozdrobnienia politycznego charakterystycznego dla niedojrzałych demokracji, w sejmie było aż 29 partii. Taki stan rzeczy utrudniał funkcjonowanie nowych gabinetów. W 1993 wprowadzono próg wyborczy 5 i 8 procent odpowiednio dla partii i koalicji, co naprawiło problem.

Formacje postkomunistyczne

29 stycznia 1990 na XI Zjeździe PZPR partia dokonała samorozwiązania na wniosek Mieczysława Rakowskiego. Powstały z niej Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, której przewodniczył Aleksander Kwaśniewski. SdRP do końca XX wieku wchodziła w skład koalicji SLD. W 1995 Kwaśniewski został prezydentem, a w 2000 dostał reelekcję.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe przekształcono natomiast w PSL.

Wycofanie wojsk sowieckich

Po rozpadzie ZSRS doszło do porozumienia między Lechem Wałęsą a Borysem Jelcynem, na mocy którego rozpoczęto proces wycofywania wojsk sowieckich. Akcja rozpoczęła się w kwietniu 1991, a ostatnie oddziały opuściły Polskę 17 września 1993.

Konstytucja z 1997

Sejm II kadencji uchwalił małą konstytucję określającą ogólne zasady ustroju państwa. 2 kwietnia 1997 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. A Polacy przybili to w majowym referendum. Główne zasady to:

  • trójpodział władzy
  • zasada demokratycznego państwa
  • równość wszystkich obywateli wobec prawa
  • prawo do wolności sumienia, religii, światopoglądu
  • pluralizm polityczny

Reforma administracyjna i samorządowa

W marcu 1990 uchwalono ustawę o samorządzie terytorialnym. I w pierwszych wyborach do samorządów wygrali przedstawiciele lokalnych komitetów oraz Solidarności. W 1999 zlikwidowano podział Polski na 49 województw i wprowadzono nowy podział administracyjny na 16 województw.

Transformacja gospodarcza i społeczna

Polska była pod koniec lat 80-tych na skraju bankructwa. Sytuacja była trudna, bo rząd Rakowskiego podjął decyzję urynkowienia cen żywności, a jako że te ceny zawsze były ustalane odgórnie, a dziura budżetowa była łatana przez dodruk pieniędzy, to doszło do hiperinflacji. Do tego Polska była zadłużona na grube miliardy pobrane za Gierka, a wierzyciele pukali już do drzwi.

Plan Balcerowicza

Kolejnym wyzwaniem rządu była więc transformacja gospodarcza - przejście na gospodarkę wolnorynkową. Polska nie miała żadnego wzoru i trzeba było robić wszystko awangardowo. Wybrano Leszka Balcerowicza na Ministra Finansów, bo on się nie peniał. Jego zespół opracował plan Balcerowicza, który wszedł w życie 1 stycznia 1990, polegał on na:

  • przestawienie gospodarki z centralnie planowanej na rynkową
  • ograniczenie deficytu budżetowego
  • zmniejszenie inflacji
  • prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

Polska dostała trochę hajsu od Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, żeby wprowadzić plan. Aby ograniczyć infalcję wprowadzono:

  • sztywny kurs złotówki na poziomie 9500zł za dolara
  • wprowadzenie popiwka - zamrożenie płac w przedsiębiorstwach państwowych (był to podatek od nadwyżkowych płac)
  • obcięcie dotacji dla nierentownych sektorów
  • podniesienie stóp procentowych kredytów itd.

Ogólnie to było chujowo, ale na początku 1992 sytuacja gospodarcza się ustabilizowała.

Prywatyzacja

W lipcu 1990r. przyjęto ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. 6 z tych przedsiębiorstw znalazło się na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, która ruszyła 2 lipca 1991. W pełni sprywatyzowano handel już w roku 1990.

Skutki reform

  • masowe zwolnienia i ogromne bezrobocie w niektórych miejscach (Wałbrzych)
  • recesja do 1992
  • hiperinflacja do 1990
  • bliski upadek polskiej wsi i protesty
  • załamanie w wymianie gospodarczej ze Związkiem Sowieckim
  • umorzenie dużej części długów
  • podniesienie się poziomu konsumpcji
  • powstanie gospodarki wielosektorowej

Bezrobocie było wynikiem likwidacji, restrukturyzacji i bankructwa państwowych przedsiębiorstw. Upadek ZSRS załamał eksport na rynki wschodnie. Zlikwidowano dużo PGR-ów, ludzie nie mieli perspektyw, a pomoc od państwa była niewystarczająca.

Były protesty rolników ze względu na brak dofinansowań.

Polska w NATO i UE

Polska w NATO

  1. W 1994 Polska przystąpiła do programu Partnerstwo dla Pokoju, czyli ćwiczeń wojskowych 13 państw partnerskich na terenie Polski.
  2. 1995 - Przyjęcie przez niższą izbę amerykańskiego Kongresu uchwały przewidującej rozszerzenie NATO o m. in Polskę.
  3. W 1997 na szczycie NATO zaproszono Polskę w celu rozmów w sprawie przystąpienia.
  4. W 1999 zaproszono Polskę, Czechy i Węgry do członkostwa

12 marca 1999 akt przystąpienia Polski do NATO został przekazany władzom USA i od tego czasu Polska jest oficjalnie członkiem sojuszu. Wtedy rozpoczęła się transformacja wojsk polskich, żeby przystosować je do standardów NATO-skich.

Polska w UE

  1. W 1991 Polska podpisała umowę stowarzyszeniową z Europejską Wspólnotą Gospodarczą.
  2. W 1994 złożono wniosek o przyjęcie Polski do Unii Europejskiej.
  3. 1998 - początek negocjacji akcesyjnych, po których nastąpił okres przystosowywania Polski do kryteriów obowiązujących w UE.
  4. 2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego i przeprowadzenie referendum 7-8 czerwca, gdzie 77% obywateli było "za".
  5. 1 maja 2004 - Polska staje się członkiem Unii Europejskiej

No Polska dostała w pizdę miliardów euro z funduszy, które przyspieszyły rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej. Rolnictwo zostało objęte programem dopłat bezpośrednich. Polskie firmy skorzystały na swobodnym dostępie do europejskiego rynku i vice-versa. Ułatwiono także emigrację zarobkową, z czego skorzystało blisko 2 mln Polaków w latach 2004-2010.

Polska w Schengen

21 grudnia 2007 roku Polska dołączyła do układu z Schengen. Zniesiono posterunki i kontrole między państwami partnerskimi.

+ \ No newline at end of file diff --git a/src/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md b/src/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md index a3631ce..08601dc 100644 --- a/src/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md +++ b/src/pages/Polski/Szkola/Historia/6-dzial.md @@ -5,25 +5,26 @@ description: Notatka dotycząca VI rozdziału podręcznika "Poznać przeszłoś # Dział VI - III Rzeczpospolita ## Okrągły stół i Wybory Czerwcowe ### Okrągły stół -Komitet Obywatelski opracowywał stanowisko "Solidarności" w 15 dziedzinach, które miały być omawiane podczas obrad Okrągłego Stołu. W skład KC PZPR weszli komuniści otwarci na reformy. Obrady rozpoczęły się 6 lutego 1989. Brali w nich udział: +Komitet Obywatelski opracowywał stanowisko "Solidarności" w 15 dziedzinach, które miały być omawiane podczas obrad Okrągłego Stołu. W skład KC PZPR weszli komuniści otwarci na reformy. Obrady rozpoczęły się **6 lutego 1989**. Brali w nich udział: - strona koalicyjno-rządowa z gen. Czesławem Kiszczakiem na czele - strona solidarnościowo-opozycyjna z Lechem Wałęsą na czele - w roli obserwatorów dwaj duchowni katoliccy i jeden ewangelicki. -Wcześniej doszło już do pewnych nieoficjalnych porozumień w Magdalence pod Warszawą, a finalnie, 5 kwietnia 1989, zawarto porozumienie: + +Wcześniej doszło już do pewnych nieoficjalnych porozumień w Magdalence pod Warszawą, a finalnie, **5 kwietnia 1989**, zawarto porozumienie: - przywrócenie senatu - zastąpienie Rady Państwa sejmem - przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do sejmu (35% wolnych mandatów) i w pełni wolnych do senatu - przywrócono funkcję prezydenta ### Wybory -Pierwsze (prawie) wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce odbyły się 4 i 18 czerwca 1989. Dwa terminy, bo w pierwszym dostawał się gościu z ponad połową głosów z okręgu, gdy nie udawało się to nikomu, to wtedy wyłaniano zwycięzce w drugiej turze. Kandydaci Solidarnościowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zdobyli wszystkie wolne miejsca w sejmie i 99 na 100 miejsc w senacie. Opozycjoniści stworzyli następnie Obywatelski Klub Parlamentarny. +Pierwsze (prawie) wolne wybory parlamentarne w powojennej Polsce odbyły się **4 i 18 czerwca 1989**. Dwa terminy, bo w pierwszym dostawał się gościu z ponad połową głosów z okręgu, gdy nie udawało się to nikomu, to wtedy wyłaniano zwycięzce w drugiej turze. Kandydaci Solidarnościowego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zdobyli wszystkie wolne miejsca w sejmie i 99 na 100 miejsc w senacie. ### Nowe Rządy -Zgromadzenie Narodowe (połączony sejm i senat) miały następnie za zadanie wybrać prezydenta, początkowo rządzący proponowali Wojciecha Jaruzelskiego, ale po zimnym przyjęciu tej propozycji ze strony opozycji zmieniono kandydaturę na Kiszczaka. Ona również była nie do przyjęcia dla Solidarnościowców. Na łamach Gazety Wyborczej powstała narracja "Wasz prezydent, nasz premier. 19 lipca 1989 część posłów opozycji oddała nieważne głosy i Jaruzelski wygrał zaledwie jednym głosem, został pierwszym i ostatnim prezydentem PRL. +Zgromadzenie Narodowe (połączony sejm i senat) miało następnie za zadanie wybrać prezydenta, początkowo rządzący proponowali Wojciecha Jaruzelskiego, ale po zimnym przyjęciu tej propozycji ze strony opozycji zmieniono kandydaturę na Kiszczaka. Ona również była nie do przyjęcia dla Solidarnościowców. Na łamach Gazety Wyborczej powstała narracja "Wasz prezydent, nasz premier". 19 lipca 1989 część posłów opozycji oddała nieważne głosy i Jaruzelski wygrał zaledwie jednym głosem, został pierwszym i ostatnim prezydentem PRL. -Komuniści nie chcieli dotrzymać kompromisu i chcieli początkowo forsować Czesława Kiszczaka na urząd premiera. Wtedy przekonano Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne do koalicji z Solidarnościowcami, na skutek czego PZPR został mniejszością w sejmie i Jaruzelski został w ten sposób zmuszony powierzyć rząd opozycjoniście - Tadeuszowi Mazowieckiemu. 12 września 1989 sejm zatwierdził skład nowego gabinetu. +Komuniści nie chcieli dotrzymać kompromisu i chcieli początkowo forsować **Czesława Kiszczaka** na urząd premiera. Wtedy przekonano Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne do koalicji z Solidarnościowcami, na skutek czego PZPR został mniejszością w sejmie i Jaruzelski został w ten sposób zmuszony powierzyć rząd opozycjoniście - Tadeuszowi Mazowieckiemu. **12 września 1989** sejm zatwierdził skład nowego gabinetu. ### Zgrzyty w Solidarności -Ogólnie to nie wszyscy zgadzali się na współpracę z komunistami, m. in. Andrzej Gwiazda, Kornel Morawiecki i Leszek Moczulski. Uznawali oni to zdradę za ideałów Sierpnia '80, przeciwstawiali się także braku rozliczeń ludzi z PZPR za zbrodnie systemu. Powstały organizacje typu Kongres Opozycji Antyustrojowej, które domagały się zupełnego odsunięcia komunistów od władzy. Radykałowie uważali, że negatywne skutki społeczne przemian gospodarczych spadną na nowy rząd, co doprowadzi do rychłego powrotu socjalistów na stołek. +Ogólnie to nie wszyscy zgadzali się na współpracę z komunistami, m. in. Andrzej Gwiazda, Kornel Morawiecki i Leszek Moczulski. Uznawali oni to zdradę za ideałów Sierpnia '80, przeciwstawiali się także braku rozliczeń ludzi z PZPR za zbrodnie systemu. Powstały organizacje typu Kongres Opozycji Antyustrojowej, które domagały się zupełnego odsunięcia komunistów od władzy. Radykałowie uważali, że wina za negatywne skutki społeczne przemian gospodarczych spadnie na nowy rząd, co doprowadzi do rychłego powrotu socjalistów na stołek. ## Przemiany polityczne i ustrojowe -Rząd składał się nie tylko z opozycjonistów, ale także wcześniej rządzących komunistów. Np. swoje stanowisko jako szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zachował Czesław Kiszczak. Jednym z celów nowej ekipy było przywrócenie systemu demokratycznego. Z bomby zniesiono cenzurę, Urząd do spraw Wyznań i przywrócono naukę religii w szkołach. 29 grudnia 1989 doszło do nowelizacji Konstytucji PRL: +Rząd składał się nie tylko z opozycjonistów, ale także z wcześniej rządzących komunistów. Np. swoje stanowisko jako szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zachował Czesław Kiszczak. Jednym z celów nowej ekipy było przywrócenie systemu demokratycznego. Z bomby zniesiono cenzurę, Urząd do spraw Wyznań i przywrócono naukę religii w szkołach. **29 grudnia 1989** doszło do nowelizacji Konstytucji PRL: - przywrócenie nazwy na Rzeczpospolita Polska i korony na Orle - zmiana ustroju na demokratyczny - swoboda działania gospodarczego, zagwarantowane prawa własności, zlikwidowanie gospodarki planowej @@ -40,25 +41,25 @@ Wojciech Jaruzelski zgodził się na ukrócenie swojej kadencji i w grudniu 1990 Po wyborach w 1991 doszło do rozdrobnienia politycznego charakterystycznego dla niedojrzałych demokracji, w sejmie było aż 29 partii. Taki stan rzeczy utrudniał funkcjonowanie nowych gabinetów. W 1993 wprowadzono próg wyborczy 5 i 8 procent odpowiednio dla partii i koalicji, co naprawiło problem. ### Formacje postkomunistyczne -29 stycznia 1990 na XI Zjeździe PZPR Mieczysław Rakowski rozwiązał partię. Powstały z niej Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, której przewodniczył Aleksander Kwaśniewski. SdRP do końca XX wieku wchodziła w skład koalicji SLD. W 1995 Kwaśniewski został prezydentem, a w 2000 dostał reelekcję. +29 stycznia 1990 na XI Zjeździe PZPR partia dokonała samorozwiązania na wniosek Mieczysława Rakowskiego. Powstały z niej Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, której przewodniczył Aleksander Kwaśniewski. SdRP do końca XX wieku wchodziła w skład koalicji SLD. W 1995 Kwaśniewski został prezydentem, a w 2000 dostał reelekcję. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe przekształcono natomiast w PSL. ### Wycofanie wojsk sowieckich -Po rozpadzie ZSRS doszło do porozumienia między Lechem Wałęsą a Borysem Jelcynem, na mocy którego rozpoczęto proces wycofywania wojsk sowieckich. Akcja rozpoczęła się w kwietniu 1991, a ostatnie oddziały opuściły Polskę 17 września 1993. +Po rozpadzie ZSRS doszło do porozumienia między Lechem Wałęsą a Borysem Jelcynem, na mocy którego rozpoczęto proces wycofywania wojsk sowieckich. Akcja rozpoczęła się w kwietniu 1991, a ostatnie oddziały opuściły Polskę **17 września 1993**. ### Konstytucja z 1997 -Sejm II kadencji uchwalił małą konstytucję określającą ogólne zasady ustroju państwa. 2 kwietnia 1997 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. A Polacy przybili to w majowym referendum. Główne zasady to: +Sejm II kadencji uchwalił małą konstytucję określającą ogólne zasady ustroju państwa. **2 kwietnia 1997** Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. A Polacy przybili to w majowym referendum. Główne zasady to: - trójpodział władzy - zasada demokratycznego państwa - równość wszystkich obywateli wobec prawa - prawo do wolności sumienia, religii, światopoglądu - pluralizm polityczny ### Reforma administracyjna i samorządowa -W marcu 1990 uchwalono ustawę o samorządzie terytorialnym. I w wyborach do samorządów wygrali przedstawiciele lokalnych komitetów oraz Solidarności. W 1999 zlikwidowano podział Polski na 49 województw i wprowadzono nowy podział administracyjny na 16 województw. +W marcu 1990 uchwalono ustawę o samorządzie terytorialnym. I w pierwszych wyborach do samorządów wygrali przedstawiciele lokalnych komitetów oraz Solidarności. W 1999 zlikwidowano podział Polski na 49 województw i wprowadzono nowy podział administracyjny na 16 województw. ## Transformacja gospodarcza i społeczna Polska była pod koniec lat 80-tych na skraju bankructwa. Sytuacja była trudna, bo rząd Rakowskiego podjął decyzję urynkowienia cen żywności, a jako że te ceny zawsze były ustalane odgórnie, a dziura budżetowa była łatana przez dodruk pieniędzy, to doszło do hiperinflacji. Do tego Polska była zadłużona na grube miliardy pobrane za Gierka, a wierzyciele pukali już do drzwi. ### Plan Balcerowicza -Kolejnym wyzwaniem rządu była więc transformacja gospodarcza - przejście na gospodarkę wolnorynkową. Polska nie miała żadnego wzoru i trzeba było robić wszystko awangardowo. Wybrano Leszka Balcerowicza na Ministra Finansów, bo on się nie peniał. Jego zespół opracował plan Balcerowicza, który wszedł w życie 1 stycznia 1990, polegał on na: -- przestawienie gospodarki z centralnie planowanej na rynką +Kolejnym wyzwaniem rządu była więc transformacja gospodarcza - przejście na gospodarkę wolnorynkową. Polska nie miała żadnego wzoru i trzeba było robić wszystko awangardowo. Wybrano **Leszka Balcerowicza** na Ministra Finansów, bo on się nie peniał. Jego zespół opracował plan Balcerowicza, który wszedł w życie **1 stycznia 1990**, polegał on na: +- przestawienie gospodarki z centralnie planowanej na rynkową - ograniczenie deficytu budżetowego - zmniejszenie inflacji - prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych @@ -68,15 +69,16 @@ Polska dostała trochę hajsu od Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku - wprowadzenie popiwka - zamrożenie płac w przedsiębiorstwach państwowych (był to podatek od nadwyżkowych płac) - obcięcie dotacji dla nierentownych sektorów - podniesienie stóp procentowych kredytów itd. + Ogólnie to było chujowo, ale na początku 1992 sytuacja gospodarcza się ustabilizowała. ### Prywatyzacja -W lipcu 1990r. przyjęto ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. 6 z tych przedsiębiorstw znalazło się na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. (2 lipca 1991). W pełni sprywatyzowano handel już w roku 1990. +W lipcu 1990r. przyjęto ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. 6 z tych przedsiębiorstw znalazło się na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, która ruszyła 2 lipca 1991. W pełni sprywatyzowano handel już w roku 1990. ### Skutki reform - masowe zwolnienia i ogromne bezrobocie w niektórych miejscach (Wałbrzych) - recesja do 1992 - hiperinflacja do 1990 - bliski upadek polskiej wsi i protesty -- załamanie w wymianie gospodarczej ze związkiem sowieckim +- załamanie w wymianie gospodarczej ze Związkiem Sowieckim - umorzenie dużej części długów - podniesienie się poziomu konsumpcji - powstanie gospodarki wielosektorowej @@ -93,13 +95,13 @@ Były protesty rolników ze względu na brak dofinansowań. 3. W 1997 na szczycie NATO zaproszono Polskę w celu rozmów w sprawie przystąpienia. 4. W 1999 zaproszono Polskę, Czechy i Węgry do członkostwa -12 marca 1999 akt przystąpienia Polski do NATO został przekazany władzom USA i od tego czasu Polska jest oficjalnie członkiem sojuszu. Wtedy rozpoczęła się transformacja wojsk polskich, żeby przystosować je do standardów NATO-skich. +**12 marca 1999** akt przystąpienia Polski do NATO został przekazany władzom USA i od tego czasu Polska jest oficjalnie członkiem sojuszu. Wtedy rozpoczęła się transformacja wojsk polskich, żeby przystosować je do standardów NATO-skich. ### Polska w UE 1. W 1991 Polska podpisała umowę stowarzyszeniową z Europejską Wspólnotą Gospodarczą. 2. W 1994 złożono wniosek o przyjęcie Polski do Unii Europejskiej. 3. 1998 - początek negocjacji akcesyjnych, po których nastąpił okres przystosowywania Polski do kryteriów obowiązujących w UE. -4. 2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego i przeprowadzenie referendum 7-8 czerwca, gdzie 77% obywateli było "za". -5. 1 maja 2004 - Polska staje się członkiem Unii Europejskiej +4. 2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego i przeprowadzenie referendum **7-8 czerwca**, gdzie 77% obywateli było "za". +5. **1 maja 2004** - Polska staje się członkiem Unii Europejskiej No Polska dostała w pizdę miliardów euro z funduszy, które przyspieszyły rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej. Rolnictwo zostało objęte programem dopłat bezpośrednich. Polskie firmy skorzystały na swobodnym dostępie do europejskiego rynku i vice-versa. Ułatwiono także emigrację zarobkową, z czego skorzystało blisko 2 mln Polaków w latach 2004-2010. ### Polska w Schengen